درباره اصفهان
اصفهان جزو شهرهای بزرگ و پر جمعیت ایران است که در مرکز کشور بنا شده است. شهرهای مهم پیرامونش یکی نجف آباد در غرب آن و دیگری شاهین شهر در شمال آن است. شهر بر دشتی هموار ساخته شده است و پستی و بلندی زیادی در آن وجود ندارد. زاینده رود، به عنوان علت مهم ایجاد شهر، از میان آن و به راستای شرقی – غربی گذر می کند و آبادانی اصفهان وام دار برکت این رود است. شکل شهر مرکب از قسمت ارگانیک (بیشتر در شمال رود) تا شطرنجی (در جنوب رود) است.
نوروز در اصفهان
هنگام نوروز و فراغت چند روزه ایرانیان از دغدغه های کاری، شهر اصفهان مملو از مسافران است. تجمع مردم در چهارباغ که چند محوطه ی تاریخی را به هم می دوزد، زیاد می شود. تزیینات با محوریت نوروز در شهر گذاشته می شوند. ایام تعطیلات نوروزی، واپسین روزهای جریان یافتن آب در بستر زاینده رود است و مردم با پیاده روی در فضای سبز حاشیه رود و پلها از منظر زیبایش استفاده می کنند. اسبها، کالسکه های پرمسافر را دور میدان نقش جهان می گردانند و در کنار هر بنای تاریخی گرد میدان، دسته های بزرگ مردم جمع می شوند.
بازار اصفهان (علی الخصوص بازار صنایع دستی و خوراک محلی) پر رونق تر از پیش می گردد، جلوی حجره های قیصریه، شاگردان دکان داران نام اجناس را هوار می زنند و کافه های سنتی را مسافران خسته از گردش، قرق می کنند. با حضور مسافران از هر کجا، خون تازه در شهر می دود و میزبانان اصفهانی با روی خوش در تعامل با دیگران همکاری می کنند.
گردشگری تاریخی در اصفهان
در حوزه گردشگری، اماکن تاریخی زیاد و با ارزش اصفهان، این شهر را در طبقه گردشگری تاریخی قرار داده است و مسافرانی که این شهر را مقصد خود برمی گزینند، بالطبع نیت بازدید از شماری از محوطه های تاریخی را در سر دارند. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری امکان بازدید از بیشتر ابنیه و آثار را برای عموم فراهم کرده است. مردم در ایام عید جلوی باجه های بلیت صف می کشند و درون و اطراف آثار تاریخی پر از جمعیت می شود. به جهت معرفی آثار تاریخی، گماشته هایی آموزش دیده حضور دارند و همچنین از فناوریهای جدید حاوی اطلاعات معرفی استفاده می شود. این صداها در دستگاه های همراه ذخیره شده و به هنگام ورود به مردم تحویل می گردد. مدت زمان بازدید ها معمولاً (چه برای گردشگران ایرانی و چه خارجی) طولانی نیست و با مختصر نگاه و ثبت تصاویر، پایان می یابد و گردشگران به سمت اثر تاریخی بعدی، به جایی دیگر از شهر حرکت می کنند.
نقد گردشگری تاریخی اصفهان در ایام عید
گردشگری تاریخی (Heritage Tourism) به معنای سفر به قصد تجربه مکانها و مصنوعات و فعالیتهایی است که مردم و داستانهای گذشته را ارائه می کنند؛ پس هدف مهم یک گردشگر تاریخی، کسب دانستنیهای گذشته است و این مهم همتراز با جنبه های دیگر سرگرمی این فعالیت قرار می گیرد. حال اگر به گردشگری تاریخی در اصفهان در ایام عید منتقدانه نگاه کنیم، فهرستی از نکات مثبت و منفی را می توانیم از این بررسی استخراج کنیم.
شیفتگی زیاد مردم به تاریخ را می توان آشکارا از شلوغی سایتهای تاریخی برداشت کرد. امکانات برای معرفی و تشریح در سایتهای تاریخی مکفی به نظر می رسد و مردم به بروشورها، فایلهای صوتی و کارشناسان حاضر دسترسی دارند. نکته دیگر، ایجاد نمایشگاهها و فروشگاههای فرهنگی در سایتها و در مجاورت ابنیه تاریخی و همچنین اجرای نمایشهای سنتی عیدانه و سیاه بازیها است؛ و البته برپایی مسابقات ورزشی مانند چوگان و رقص ها و موسیقی محلی را به اقدامات فرهنگ شناسانه ذکر شده افزود. با این وجود، به عملکرد این تدارکات ایراداتی غیر قابل اغماض نیز وارد است که نمود خود را در چگونگی استفاده مردم از امکانات نشان می دهد که تشریح و علت یابی آن برای بهبود وضع فعلی ضروری است.
عیب آنجا ظاهر می شود که بازدیدکنندگان، چیز زیادی از بازدید خود نمی خواهند؛ پس از بازدید سریع (که گاهاً شک به اجباری بودن آن برده می شود) و برداشتن چند تصویر از محل، سرگرم خرید کالا شده و گردش خود را پایان می دهند. از دیدگاه نگارنده، چند علت مسبب این پدیده شده است؛ جمعیت بازدیدکننده از ابنیه زیاد است و تعداد آنها کنترل نمی شود. تراکم جمعیت در فضاها سبب همهه ای می شود که مزاحمتی برای رسیدن صدای کارشناسان به جمعیت ایجاد می کند و هم این که مشاهده دقیق و ریزبینانه ابنیه و آثار دشوار می گردد. آسیب دیگر جمعیت بیش از ظرفیت آنجا ظاهر می گردد که نظارت بر فضاها به جهت جلوگیری از آسیب رسانی مشکل می گردد و بالاجبار برخی از فضاهای آسیب پذیر از دسترس بازدیدکنندگان دور می ماند.
دلیل دیگر خود بروشورها و کارشناسان گماشته هستند که بعضاً به عوض ارائه معلومات لازم، اطلاعات نه چندان مهم ولی عام پسند (مانند این که در کجای بنا طلا به کار رفته است، مصالح وارداتی بنا کدامند و یا حکایتهایی گاهاً نامعتبر و عامیانه درباره آثار تاریخی ارائه می دهند. فروش کالاها و اجرای نمایشهای استندآپ کمدی غیر مرتبط نیز مزید بر علل فوق می شود و توجه مردم را از آثار تاریخی به خود متوجه می کنند.
همگی آنچه گفته شد، به این می انجامد که کفه بخش سرگرمی از کفه دانستنی و تجربه کردنی برای گردشگر تاریخی سنگین تر می شود. پس باید با تصحیح این رویه از تغییر یافتن ماهیت گردشگری تاریخی به سمت تفریحی – تجاری جلوگیری شود و ارزشهای گردشگری تاریخی در اصفهان به آن بازگردانده شود.