مقدمه
هیجان یک احساس فردی است. ممکن است یک موقعیت معین، فردی را کاملاً خشمگین کند یا بترساند اما در فردی دیگر هیچ واکنشی به وجود نیاورد. برخی از هیجانات لذت بخش، خوشایند و تقویت کننده هستند، به طوری که فرد برای رسیدن به آن حالت خاص از هیجانات ممکن است تقلا و تلاش هم بکند. این دست هیجانات و وقایع لذت بخش، در خاطره ها می مانند و تجربه آن لحظه تا مدتها با انسان همراه است.
حضور آب در فضا یکی از عواملی است که علاوه بر ایجاد حس طراوت و شادابی، زمینه ایجاد حس ترس و هیجان را نیز فراهم می کند. حال ممکن است این آب از حالت سکون و آرامش بخش خود خارج شده و به شکل رودخانه ای در مسیری پر تلاطم در جریان باشد. این موضوع در رابطه با رودخانه سیروان در کردستان، که در این گزارش بدان پرداخته شده نیز صدق می کند.
رودخانه سیروان
رودخانه بزرگ سیروان، از دره هورامان عبور می كند و به رودخانه دیاله در عراق می پیوندد. قسمتی از این رود در بخشهای میانی، باعث ایجاد مرزی بین ایران و عراق می گردد. آب جاری در رودخانه سیروان حالات مختلفی از بهره مندی از طبیعت را در طول مسیر خود برای بازدید کنندگان و افراد بومی منطقه فراهم آورده است. جایی از آن جوش و خروش آب و در جایی دیگر آبی آرام و در حرکت مشاهده می شود.
هر قسمت از رودخانه، مخاطبان و طرفداران خاص خود را دارد، عده ای که خواستار سکون و آرامش و گوش دادن به صدای آب هستند در کنار آب نشسته و از دیدن آن لذت می برند و عده ای دیگر که مشتاق هیجان رفتن درون امواج آب هستند، به سمت قسمت مواج رود رفته در آنجا به تفریح می پردازند. می توان از موجهای پرخروش این رودخانه به اندازه کافی لذت برد اما رودخانه سیروان به همین اندازه هم برای شنا خطرناک است.
ترس و هیجان در رود سیروان
مجاورت با خاک عراق خود زمینه اولیه ای است که باعث ایجاد شور و شوق همراه با ترسی اندک می شود که بودن در آن مکان را پر هیجان تر و خاص تر جلوه می دهد. این فکر که انتهای این رودخانه و یا بخشی از این آب با کشوری دیگر در ارتباط است و آنها نیز کمی آن طرف تر از این رودخانه بهره می برند نوعی کنجکاوی را برای جمع بازدیدکننده به ارمغان می آورد. همان حسی که در ابتدای ورود به روستا و دیدن کوههای مرزی تجربه می شود.
دسترسی و لمس آب از مسیری که از روستا به کنار رودخانه سیروان می رسد نیز امکانپذیر است ولی منظره سمت دیگر رودخانه و طبیعت بکر و زیبای آن، هر بازدیدکننده ای را بر آن می دارد که ترس و هیجان دیگری را که رد شدن از پل و رسیدن به سوی دیگر رودخانه است، تجربه کند.
از جایی به بعد، پل تنها راه ادامه مسیر است. بر خلاف بخش بالادست که آب با شدت زیاد به سمت پایین در جریان است و به سختی می توان در آن محدوده به داخل آب رفت، قسمت زیر پل، جریان آرامی دارد و بازدیدکنندگان را به پرش از پل به داخل رودخانه دعوت می کند.
هنگامی که فرد برای عبور از پل یا ورود به آب آماده می شود، به واسطه حرکت آب زیر پل و جوش و خورش آب در قسمتی بالاتر از پل و صدایی که به گوش می رسد، شور و هیجانی وصف ناپذیر را تجربه می کند که با رسیدن به میانه پل افزایش یافته و یا حتی دیدن منظره زیر پل و حرکت آب در زیر آن، افراد را از ادامه حرکت باز می دارد.
ولی بعد از گذشت اندک زمانی بر ترس خود چیره شده و به مسیر ادامه می دهند. زمانی که احساس اشتیاق افزایش می یابد، به همان نسبت ترس کم می شود و در پایان راه، فرد معمولاً مشتاق است که مسیر را باری دیگر تجربه کند. پا نهادن در آب رودخانه نیز خود مملوء از حس ترس و هیجان است زیرا دیدن جانداران داخل و یا حاشیه رود، همچون ماهیها و خرچنگها، لذت لمس طبیعت را دو چندان می کند.
جمع بندی
رودخانه سیروان با حالات مختلفی از آب در جریان، آرامش و هیجان را به صورت توامان به بازدید کننده ارائه می دهد و جذابیت جای جای آن باعث می شود افراد حاضر در آنجا هر ترسی را به جان خریده و مسیرهای صعب العبوری همچون پل کابلی و مسیرهای صخره ای و سنگی را پشت سر بگذارند و خود را آب رودخانه رسانده و آن را لمس کنند.
ترس و هیجان ناشی از عوامل اطراف رودخانه و نیز خود رودخانه باعث شده است که سالانه افراد زیادی از سراسر کشور و یا حتی جهان به این روستا سفر کنند و علاوه بر دیدن بافت روستا و طبیعت بکر آن، گذر از این رودخانه را نیز تجربه کنند. چرا که بازدیدکنندگان حتی با دانستن این موضوع که دسترسی به سمت دیگر رودخانه تنها با رد شدن از پلی که آوازه ترس و هیجان آن بین تمامی افرادی که با این ناحیه آشنا هستند پیچیده است، باز هم مشتاق رد شدن از آن هستند.
با این وجود ممکن است برخی از بازدیدکنندگان به دلیل احتمال وجود خطر از عبور از پل و یا نزدیک شدن به آب امتناع کنند که با راهکارهایی همچون ایجاد بستری برای عبور و گذر از رودخانه، با ترسی کمتر از پل کابلی، می توان این مساله را نیز حل کرد. به عنوان مثال استفاده از مسیری با سنگهای سخت و بزرگ رودخانه در قسمتهای آرام آب و یا راه اندازی مسیر تله کابین، از جمله اقداماتی است که با اجرای آن می توان هم این منظر زیبا را از فراز آسمان دید و هم عبور را برای همگان میسر کرد؛ هر چند شور و هیجان این پل و عبور از رودخانه منحصر بفرد و تکرار نشدنی است.
مقاله حاضر، دستاورد سفر پژوهشی جمعی از دانشجویان معماری منظر دانشگاه بین المللی امام خمینی، دانشگاه شهید رجایی، دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات به منطقه هورامانات در اردیبهشت ماه ۱۳۹۵ است که با راهنمایی اساتید حاضر در سفر تنظیم شده است.