امروزه اجبارهای شرایط کنونی جهانی بر نسل بشر تاثیر می‌گذارد که از این جمله می توان افزایش تراکم و رشد جمعیت، شهرنشینی بی رویه، تغییر شرایط آب و هوایی، تولید مواد غذایی و از دست دادن تنوع زیستی را نام برد، اما تغییر اکوسیستمها باعث آسیبهای زیست محیطی از سطح محلی تا جهانی نیز می شوند.
برای پرداختن به این شرایط، بسیاری از معماران منظر در طراحی منظر معاصر به رویکردهای زیست محیطی و سیستم مبنا و طراحیهای منظر مدرن سیستم محور و رویکردهای گرداننده زیست محیطی روی آورده اند. در این مطلب 10 نکته برای آن دسته از افراد کم تجربه که باید در طراحی و برنامه ریزی زیست محیطی در نظر گرفته شود، آورده شده است.
بستر زیست محیطی
مانند هر بخش دیگری از طراحی، زمینه یا بستر خیلی با اهمیت است. کلیه مسایل و مداخلات طراحی در این دسته جای دارند و می بایست به چارچوب زیست محیطی (و فرهنگی) گسترده تری پاسخ دهند. درک عمیق این عوامل مهم است. در مقاله، شهرسازی بوم شناختی؛ چارچوبی برای طراحی شهرهای تجدید شونده،، “آن ویستون اسپیرن” به عنوان معمار منظر بر این موضوع مجدداً تاکید می کند که به منظور رسیدگی به چالشهای ناشی از سایت، برنامه و مفاهیم، مرزهای سایت و محدوده کاری نهایتاً باید گسترش یابد.
مقیاس اتصال
مقیاس و دامنه زیست بوم فراتر از محدوده های زمین شهری گسترش می یابد. به منظور تسهیل در ارتباط بین زمینه ها، طراحان محیط زیستی به مقیاس اتصال نیاز دارند. اغلب ما فقط به روابط یا فرآیندها در یک مقیاس منفرد و تکی توجه می‌کنیم. اما همانطور که طراح زیست بوم، سیم وندر رین (Sim Van der Ryn) تایید می کند، تمام اقدامات طراحی، اثراتی به مراتب فراتر از مقیاس درک شده و حوزه های سیاسی دارند.
آنچه که برای معمار منظر یا طراح شهری اهمیت دارد، درک مقیاسهایی است که در آن یک سیستم عمل می‌کند و یا حداقل شناخت فرآیندها و آشفتگی هایی که اتفاق می‌افتد، است.
سلسله مراتب سیستمها و جریان
ما برای درک سیستمها، آنها را فهرست می‌کنیم و به آنها سلسله مراتب و روابطی را نسبت می دهیم. برای مثال، سیستمی که در موردش بررسی می‌کنیم باز است یا بسته؟ طبیعی است یا مصنوعی؟ این فهرست کردن سیستمها این امکان را فراهم می‌کند تا محیط مان را به عنوان مجموعه ای از یکپارچگی ها و شبکه های همپوشان مشاهده و درک کنیم و فهم پیچیدگی فرآیندهای منظر که به سایت مرتبط است و دنبال کردن جریانها در سراسر منظر ساده تر می گرداند.
زیرساخت سبز
زیرساخت سبز (GI)، از قبیل پارکهای نمایشی، جنگلهای شهری و مسیرهای زهکشی، از زمین تا بامهای سبز به عنوان مفهومی برای توصیف ادغام فضایی سیستمهای و شبکه های طبیعی با زیرساختهای ترکیبی یا سیستمهای منظر ساخته شده، پدید آمده است.
با در نظر گرفتن اصول زیست محیطی کلیدی در مورد مقیاس اتصال، سلسله مراتب و رابطه فرآیندها، طراحان می توانند بار (حجم بار) روی سیستمهای زیرساختی خاکستری سنتی را کاهش دهند و همزمان مجموعه ای از مزایای زیست محیطی و اجتماعی را ارائه دهند.
خدمات اکوسیستم
به کمک زیرساخت سبز ارائه خدمات اکوسیستم تامین می‌گردد. منافع از حضور طبیعت در شهر و مناظر انسانی حاصل می شود. فردریک استاینر (Frederick Steiner)، رییس دانشگاه طراحی پنسیلوانیا، اعتقاد دارد که این خدمات می‌تواند هوا، مواد معدنی، مواد غذایی، آب و انرژی و غیره را هدایت کند، از نظر خدمات شهری، تصفیه آب، جداسازی و تجزیه کربن، تعدیل آب و هوا، کنترل آفات و بیماری و غیره را اداره کند یا از نظر فرهنگی الهام بخش روشنگری، تفریح و سرگرمی، اکوتوریسم، کشف علمی و غیره باشد. معماران منظر ترن اسکیپ (Turenscape) معیارهای خدمات اکوسیستم را برای طراحی پارک کنلی استورم واتر (Qunli Stormwater Park) به کار بردند و کاربریهای تفریحی و سرگرمی را با حوضه آبخیز و حفاظت از زیستگاه بومی در هم آمیختند.
بلایای طبیعی
هر شهر و سکونتگاه در معرض گرفتاری به بلایای طبیعی و حوادث انسانی خاصی قرار دارد. سیستمهای زیرساختی سبز و چشم انداز، امکانات بالقوه‌ای جهت بهبود اثرات و عواقب بلایا و مخاطرات طبیعی ارائه می‌دهند. سکونتگاه بشری همواره به سمت مناطقی با محدودیتهای زیست محیطی بالایی مانند دشتهای سیلابی و سواحل متمایل بوده و گسترش یافته است و تصمیمات اسکان اغلب در تقابل با سیستمهای طبیعی پیرامونش است. سوال مهم این است که چگونه می‌توانیم این فجایع را تعدیل کنیم و حتی از آنها بهره برداری کنیم؟
دوام و پایداری
به طور کلی طراحان برای تصور یا انتخاب شرایط آینده سایت آموزش می بینند و مطابق با آن طراحی می‌کنند. به هرحال شرایط عملکردی محتمل و چندگانه زیست بومها، روشن می‌کند که تمام ویژگیهای مناظر برابر نیست، برخی مقاوم و برخی ناپایدار هستند.
برای پیشی گرفتن و طراحی متناسب تغییرات و پایداری، می بایست طراحی با توجه به عوامل زیست محیطی انجام گیرد. آنچه که نینا ماری لیستر (Nina Marie Lister) به عنوان طراحی زیست محیطی سازگار معرفی می‌کند، در واقع طراحی “خواستار انطباق” است و با انعطاف پذیری امکانپذیر می‌شود. لیستر این موضوع را با در نظر داشتن بسیاری از منظر‌های طراحی شده امروز که نیازمند تزریق عوامل زیست بوم و اقتصادی فراوانی برای حفظ پایداری و ثبات بودند، مورد بررسی قرار داد، آنچه که به ندرت برای جذب و انطباق، اختلالات کوتاه مدت یا تحولات اکوسیستم بلند مدت طراحی شده است.
فرا نظم
طراحی زیست محیطی بنا به ماهیت خود، اساساً فرا نظم است و به منظور تدوین و فرمول بندی مفاهیم و نظریه های جدید از حد و مرزهای منظمی گسترش می یابد. بسیاری از مشکلات امروز طراحی زیست محیطی بین نظامهای طراحی و علمی متداول ارتباط برقرار می‌کند. با این حال، در اغلب موارد، فرایندهای طراحی و برنامه ریزی به همان روش معمول و مشابه هم باقی می ماند. سیم ون در راین (Sim Van der Ryn) در کتابش، طراحی زیست محیطی، اشاره می‌کند که تنها اگر هنرمندان با دانشمندان، نویسنده‌ها با طراحان، مهندسان با زیست شناسان، معماران با فیزیکدانان، کشاورزان با بوم شناسان و غیره گفتگو کنند، می‌توانند به ترکیبی از بوم شناسی و طراحی برسند.
طبیعت و فرهنگ
فرهنگ مظهر طراحی است یا حداقل عاملی برای شکلدهی تعمدی یا دست اندازی به منظرهایمان است. با این حال، جوامع صنعتی مدرن به صورت جمعی وجه مشترک فرهنگ و طبیعت را تکذیب می کنند و آنها را در تقابل با هم می بینند.
این تقسیم بندی نادرست موجب به وجود آمدن ایدئولوژی هایی شده است که علاقه انسان را به طرز محدودی مرتفع می‌کند و اغلب به بهای از دست رفتن ارزشهای زیست محیطی، فرهنگی و اجتماعی تمام می شود. برنامه ریزی و طراحی زیست محیطی ابزار قوی برای تفکر دوباره و کشف مجدد رابطه بین طبیعت و فرهنگ انسانی ارائه می‌دهد. رابطه ای که در جوامع سنتی قبلاً پرورش یافته بود.
گمانه زنی ها
در نهایت، با اهمیت پنداشتن وضعیت متفکرانه در زمان مواجهه با مسایل طراحی زیست محیطی یا شهری نمی‌تواند اغراق آمیز باشد. محسن مصطفوی و گرت دوهرتی (Gareth Doherty) در کتابشان، شهرسازی زیست محیطی، اظهار داشتند که معمولاً طراحی زیست محیطی دستور کاری مساله گشا است که همراه با شاخه های معنوی و اخلاقی یا با زیبایی‌شناسی تعیین شده ای که موجب معرفی طراحی با عنوان پایداری می‌شود، ارائه می گردد.
با این حال، ثمره تفکر و تعمق، باروری خلاقیت است. رویکرد زیست محیطی برای بسیاری از مشکلات امروز ضروری است، اما به معنی حذف تخیل قوی و ایده های طراحی انعطاف پذیر نیست. تخیلی که فراتر از ملاحظات زیست محیطی صرف برود. در عوض، طراحی زیست محیطی متفکرانه برای طراحان فرصت توسعه لایه ها و انعطاف پذیری و طراحی سازگار را فراهم می کند، به گونه‌ای که پیوند طبیعت و فرهنگ را هدایت کند.
طراحی و برنامه ریزی زیست محیطی نقش مهمی در شکل دادن به زیستگاههای شهری آینده ما خواهد داشت. نکات مذکور مواردی بودند که به عنوان مسایل اساسی، پیچیده و جالب در نظر گرفته می شوند.
منبع: +
