منظر شبانه
آنچه منظر عمومی یک شهر را به وجود می آورد، نه تنها محدود به یک یا چند عنصر شاخص نبوده، بلکه تمام تصاویری که از آن شهر در هر لحظه به دیده می آید را نیز در بر می گیرد. به همین ترتیب تصویری که یک شهر در طول ساعات شبانه در ذهن کاربران به جای می گذارد، منظر شبانه آن شهر است. (مردانی، ۱۳۹۱)
فضای جمعی در زندگی انسان
حیات جمعی فرصتی جهت رها شدن از تنشهای زندگی روزمره، گذران اوقات فراغت، تعاملات اجتماعی و گردهمایی افراد و گروه های مختلف و بستری برای حضور، آزادی بیان و ابراز آنها در فضاست. حیات جمعی در فضاهای عمومی در گرو ترویج تعاملات اجتماعی، جذب افراد و گروههای مختلف، امنیت اجتماعی و در نتیجه ترغیب به افزایش تحمل گروههای مختلف در فضا، جامعه پذیری بیشتر و ایجاد فضای فعال و سرزنده است. (دانشپور، سیدعبدالهادی و مریم چرخچیان، ۱۳۸۶ : ۲۲)
منظر شبانه در فضای جمعی
منظر شبانه یکی از ارکان مهم در حیات اجتماعی فضاهای جمعی است که عدم وجود و یا نامطلوب بودن آن پیامدهای زیر را به دنبال دارد:
عدم وجود آن باعث از بین رفتن ایمنی و همچنین امنیت در محیط می شود و فضای بی دفاع شهری در شب به وجود می آید که در این صورت فضای جمعی کارکرد کلیدی خود را از دست می دهد.
همچنین نامطلوب بودن منظر شبانه موجب کاهش حضور مخاطب و در نتیجه کاهش سرزندگی و پویایی این گونه فضاهای شهری را در پی دارد.
منظر شبانه در روسیه
رویکرد کلی در منظر شبانه شهرهای مسکو و سن پترزبورگ روسیه هماهنگی آن با منظر روز است. در راستای این سیاست میادین و محورهای اصلی و همچنین تک ساختمانهای شاخص تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و غیره نیز که در این محورهای اصلی قرار ندارند، دارای نورپردازی خاص هستند. البته این ساختمانها در روشنایی روز نیز جزو ساختمانهای مهم و نشانه های شهری به شمار می روند. نورپردازی خارج از این موارد در حد آسایش بصری، امنیت و خوانایی است.
منظر شبانه در فضاهای جمعی روسیه
در روسیه برخی فضاهای شهری به واسطه یک عامل تاریخی، فرهنگی یا سیاسی در نقاط اصلی شهر به فضاهای جمعی شاخص در مقیاس شهری یا حتی کشوری تبدیل شده اند. منظر شبانه در این فضاها به منظور تاکید بر این عوامل شاخص است.
منظر شبانه در فضاهای جمعی پراکنده در سطح شهر (در بلوارها، پیاده راهها و غیره) با استفاده از حداکثر دو نور هماهنگ (سفید و زرد) برای جلوگیری از اغتشاش بصری و همچنین هماهنگی با واقعیت روز به کار گرفته شده است. همچنین بعضی از این مکانها آمیخته به هنرهای شهری نیز بودند.
نتیجه گیری
به طور کلی منظر شبانه در روسیه تابع قوانین خاص و از پیش تعیین شده است، به همین جهت قسمتهای مختلف فضاهای شهری با هم هماهنگ هستند و اغتشاش بصری در ذهن کاربران ایجاد نمی کند. مناظر شبانه در شهر از اهمیت ویژه ای برخوردار است. می توان با الگو گرفتن از طراحی منظر شبانه کشورهای دیگر که در این امر پیشتاز هستند و ایجاد طرح جامع نورپردازی در کشور، این مناظر را بهبود بخشید.
می توانیم برای طراحی مناسب نورپردازی شبانه به نکات زیر توجه کنیم:
- مشخص کردن مکانهای خاص و مهم (محورهای اصلی، میادین و بناهای خاص) برای اجرای نورپردازی شبانه
- مشخص کردن نحوه اجرای نورپردازی
- تعیین میزان نور برای مکانهای مختلف
- بررسی استفاده از انواع لامپها و استفاده از هر کدام در جای مناسب خود
- توجه به جهت نورپردازی به نحوی که باعث آزار و اذیت انسانها و همچنین حیوانات و پرندگان نشود.
- بهرهگیری از انرژیهای نو برای استفاده بهینه از انرژی و جلوگیری از استفاده بی رویه آن
منابع
- دانشپور، سیدعبدالهادی و مریم چرخچیان؛ 1386، فضاهای عمومی و عوامل موثر بر حیات جمعی، مجله باغ نظر، شماره 7
- مردانی، فاطمه؛ هویت شهر و کیفیت منظر شبانه، سازمان زیباسازی شهر تهران، 12 اردیبهشت 1391
مقاله حاضر، دستاورد سفر پژوهشی جمعی از دانشجویان معماری منظر دانشگاه های بینالمللی امام خمینی، تهران، شهید بهشتی، شهید رجایی و دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات به کشور روسیه در مهر ماه ۱۳۹۵ است که با راهنمایی دکتر محمدرضا مهربانی گلزار تنظیم شده است.
