اهمیت درختان در منظر شهری بر کسی پوشیده نیست. درختان شهری فراتر از عنصری صرفاً تزئینی، به توسعه و بهبود سطح زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در شهرها کمک می کنند. با توجه به پیچیدگی تعاملات شهری، انتخاب درختان بدون داشتن معیارها و ملاحظات مطالعه شده، اقدامی ناصحیح است؛ با مطالعه رابطه بین طبیعت و محیط انسان ساخت، باید آگاهی لازم را کسب نمود و جهت پیشگیری از مشکلات و خطرات شناسایی شده، کوشید. در ادامه مطلب به ارائه راهنمای انتخاب گونه های گیاهی مناسب در محیط های شهری پرداخته می شود. برای برنامه ریزی استراتژیک فضای سبز شهری، این پنج گام ضروری و مهم باید دنبال شود:
انتخاب درختان شهری
1- ارزیابی نیازهای شهری
یکی از روشهای مستقیم ارزیابی نیازهای شهری، اندازه گیری شرایط محیطی و متغیرها از طریق برداشتهای میدانی است که از اهمیت بالایی برخوردار بوده و در تصمیمگیریها تاثیر بسزایی دارد. در فرآیندهای تصمیم گیری باید نقش مردم و مشارکت شهروندی را در نظر گرفت؛ مشارکت شهروندی در برنامه ریزیهای شهری، اهمیت بالایی دارد چرا که شهر متعلق به شهروندانش است و ساکنان شهر بهتر از هر شخص دیگری از نیازهای محلی آن شهر آگاه هستند.
2- آگاهی از مزایای گونه های گیاهی
همانطور که قبلا گفته شد، درختان شهری در سطوح مختلفی محیط شهری را بهبود می بخشند. آنها در جنبه های اجتماعی موثر از جمله ارتقاء حس تعلق و فراهم آوردن زمینه تعاملات اجتماعی؛ جنبه های فرهنگی شامل اغنای هویت جمعی و جنبه های اقتصادی مقرون به صرفه بودن، سازگاری با اقلیم منطقه و صرفه جویی در انرژی و نیز بعد اقتصادی خرید انبوه تاثیر گذار و تاثیرپذیر هستند. مزایای زیست محیطی، کمی مفصل هستند و ارزش رجوع به جزئیات بیشتر را دارند:
سایه گسترانی: استراتژی خنک کنندگی بالقوه درختان که بخصوص در کشورهای گرمسیری از اهمیت بالایی برخوردار است؛ بدین ترتیب که با فیلتر کردن نور خورشید، از تابش مستقیم آن به مردم و ساختمانها جلوگیری می کنند.
تعدیل دمای هوا: درختان دمای هوا را با فرآیند تبخیر و تعرق کاهش می دهند؛ به این ترتیب که از گرمای محیط جهت تبدیل آب از حالت مایع به بخار استفاده می کنند.
تامین رطوبت هوا: یکی دیگر از مزایای تبخیر و تعرق، افزایش رطوبت هوا است که طی فرآیند تبخیر آب توسط گیاه انجام می شود.
جریان باد: کاشت درختان انبوه (دیوار سبز) جریان باد را هدایت می کند؛ بر اساس نیازهای محلی می توان سرعت باد را افزایش یا کاهش داد.
کاهش آلودگی: برگ درختان سموم موجود در هوا را کاهش می دهند و کیفیت محیطی را بهبود می بخشند. همچنین درختان به کاهش سر و صدا نیز کمک می کنند که نوع دیگری از آلودگی است.
3- انتخاب صحیح گونه گیاهی
ارائه یک فهرست کلی از درختان مناسب محیط های شهری، اشتباه است. چرا که بر اساس تفاوت در اقلیم مناطق، گونه های گیاهی مناسب از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. اما در ادامه به برخی از جنبه های شایان توجه در انتخاب گونه های گیاهی اشاره می شود:
اقلیم: انتخاب درختان مناسب با توجه به اقلیم محلی صورت می گیرد و بهتر این است که از گونه های بومی استفاده شود.
خاک: تجزیه و تحلیل شرایط خاک قبل از کاشت و اصلاحات لازم جهت نگهداری گیاهان سالم در بلند مدت از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
آب: با توجه به نیازهای آبی درختان، چنانچه تامین حجم بالای آب مقدور نیست، استفاده از گونه های مقاوم در برابر خشکی و کم آبی توصیه می شود.
سمی بودن: از سالم و بی خطر بودن گونه های انتخابی برای مردم به ویژه کودکان اطمینان حاصل کنید.
میوه ها (محصولات): احداث یک باغ مثمر شهری فوق العاده است، اما از کاشت درختان با میوه های بزرگ اجتناب کنید، چرا که ممکن است منجر به تصادف شوند.
4- توجه به زیرساخت های موجود
رویکردی جامع و کل نگر در طراحی فضای سبز شهری در نظر بگیرید. با توجه به عناصر شهری موجود، هر دو محیط طبیعی و مصنوعی باید سازگاری مناسبی با یکدیگر داشته باشند.
توجه به مشخصات گونه گیاهی: تاج درخت نباید مانع رفت و آمد وسایل نقلیه و عابران پیاده شود؛ مطمئن شوید که اندازه درختهای پیاده رو و عرض خیابان با هم سازگار باشند.
ممکن است ریشه های کم عمق به پیاده رو و یا زیرساختهای زیرزمینی آسیب برساند و در خدمات اختلال ایجاد کند.
اگر چه ذهنیت مطلوبی نسبت به درخت بزرگ بلوط وجود دارد، اما در نظر داشته باشید آنها نباید به خطوط برق و یا ساختمانها، آسیب برسانند.
فراموش نکنید که فاصله کافی بین درختان رعایت شود.
5- اهمیت نگهداری
اگر تمام مراحل انتخاب و کاشت به درستی انجام گیرد، درختان شهری نیازمند شرایط نگهداری ساده ای هستند: آنها به حدود 5 بازدید در سال اول و تنها 2 یا 3 بازدید در دوره های بعدی نیاز خواهند داشت. برنامه حافظت و نگهداری گونه های گیاهی باید شامل هرس کردن شاخه های زائد، کنترل آفات، آبیاری (در صورت لزوم) و همچنین تجدید خاک و جایگزینی شبکه (گابیون یا هر عامل پشتیبانی دیگر) باشد.
در تحلیل هزینه و سود مالی، کاشت درختان و فضای سبز، یکی از بهترین استراتژیهای موجود جهت ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان است. اگر این برنامه ها به درستی انجام شوند، نسبتاً کم هزینه بوده و دارای اثرات مثبت فراوانی در محیط زیست شهری است، از اینرو، انجام این برنامه ها باید به طور گسترده ای توسط سازمانهای محلی، تشویق شود.
برای اطلاعات بیشتر به لینک زیر مراجعه کنید: