مقدمه
در تمام محیط های بررسی شده در سفر پژوهشی به بندر ترکمن، یک مشکل واحد جلب توجه می کرد. محیط موردنظر بسیار گسترده و پر جزئیات بود و اطلاعات جامع و به روز از مکان که قابل استفاده علمی باشد، در دسترس نبود. مدارک سه بعدی و نقشه های موجود دقیق نبوده و بسیاری از نکات مهم و جزییات از قلم افتاده بود و به دلیل نبود مانیتورینگ و نظارت در معرض نابودی قرار داشت.
تغییرات صورت گرفته در محیط (به طور مثال نابودی تدریجی قبرستان خالد نبی) بسیار دیر مورد شناسایی قرار می گرفت و در محیط های طبیعی هم به خاطر دور دست بودن و صعب العبور بودن محیط مانیتورینگ و نظارت کاملی بر آن وجود نداشت. لذا باید راه حلی یافت که بدون دخالت انسان (مخصوصاً در محیط های حساسی مانند تالاب) بتوان اطلاعات لازم را جمع آوری نموده و در صورت لزوم (تخریب یا تغییرات آب و هوایی و …) هشدار دهد. راه حل این مسله باید توانایی انجام امور ذیل را داشته باشد:
- نقشه برداری سه بعدی با جزییات بالا و دقیق
- امکان جمع آوری اطلاعات به طور مداوم
- مانیتورینگ و ثبت اطلاعات کلی محیط و بنا از جمله دما، رطوبت و آلودگی و … به صورت مداوم
- دسترسی دایمی و راحت به نقاط دور از دسترس و دارای شرایط محیطی خاص
- حل مشکل کمبود نیروی انسانی
- ثبت تغییرات صورت گرفته در محیط با استفاده از مقایسه نقشه ها و اطلاعات
مانیتورینگ در منظر
این فناوری در حال حاضر کاملاً موجود و مورد استفاده است اما در زمینه ساخت و ساز صنعتی با مقیاس بالا و سایتهای بسیار بزرگ پتروشیمی. نکته جالب توجه اینکه این فناوری، همزمان از همخوانی قابل توجهی برای استفاده در سایتهای مشاهده شده در این سفر برخوردار است. ترکیب پهباد (drone) و دوربین و حسگرهای برداشت سه بعدی و اطلاعات مربوط به دما و ترکیبات شیمیایی محیط می تواند در یک بسته واحد مانیتورینگ برای معماران منظر مورد استفاده قرار گیرد.
استفاده اصلی این سیستم در بررسی روند پیشرفت پروژه های عظیم و برداشت اطلاعات محیطی مربوط به دما و رطوبت و … است (تصویر 1). نقشه های سه بعدی به دست آمده از این روش به صورت (point cloud) می تواند در اکثر نرم افزارهای سه بعدی موجود مورد استفاده طراح منظر قرار گیرد. اطلاعات مربوط به دما و رطوبت نیز در نرم افزارهای مربوط به پایداری و انرژی قابل استفاده هستند.
فناوری نظارت فعال در محیط منظرین
در یک محیط حساس مانند تالاب که هم نیاز به مانیتورینگ و نظارت دائمی دارد و هم نیاز به عدم حضور مخرب انسان، این فناوری می تواند بدون ایجاد هر گونه آلودگی و مزاحمت در محیط به طور مداوم اطلاعات به روز و قابل استفاده ای جمع آوری نماید و توانایی برداشت سه بعدی بسیار دقیق از محیط را دارا است. به طور مثال روند رشد گیاهان یا سطح آب یا حتی نابودی یک درخت مهم می تواند از مقایسه این نقشه های سه بعدی دقیق دریافت شود.
به عنوان مثال در قبرستان خالد نبی در صورت تخریب قبرها، با مقایسه نقشه ها می توان آمار دقیقی از روند تخریب به دست آورد که برای چاره اندیشی کاملاً قابل استفاده خواهد بود. این فناوری توانایی پرسنل در مانیتورینگ و نظارت و کسب اطلاعات را به طرز چشمگیری افزایش می دهد و می تواند محیط بسیار گسترده تری را تحت پوشش خود داشته باشد. زیرساخت لازم جهت استفاده از این تکنولوژی بسیار سبک و کم هزینه بوده و با استفاده از مفهوم طراحی ماژولار می تواند تجهیزات مختلفی را برای اهداف مختلف حمل نماید (تصویر 2). مزایای استفاده از این روش به طور خلاصه به شرح ذیل است:
- کاهش نیاز به نیروی انسانی
- به دست آوردن اطلاعات به روز و جامع از تمام محیط و بنا
- عدم حضور مخرب انسان در محیط های حساس
- دسترسی بدون محدودیت
- دید کلان در مقیاس بزرگ به محیط (دما و رطوبت کلی، عکس هوایی و …)
- هزینه بسیار کم
- امکان هشدار آنی (فاصله بین هر دو اسکن) در صورت ایجاد تخریب و تغییر
- امکان تصویربرداری زنده از محیط و نظارت پویا و دایم
مقاله حاضر، دستاورد سفر پژوهشی جمعی از دانشجویان معماری منظر دانشگاه های بین‌المللی امام خمینی، شهید رجایی، تهران، شهید بهشتی و دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات به استان گلستان در اردیبهشت ماه ۱۳۹۶ است که با راهنمایی دکتر محمدرضا مهربانی گلزار تنظیم شده است.
