برترین سایت های صنعتی که مورد استفاده مجدد قرار گرفته اند

آلودگی محیط زیست و تخریب و استفاده بیش از حد از منابع طبیعی، یادگار مدرنیسم در جوامع بشری است. روزگاری بشر تنها به خود فکر می کرد و پیشرفت علم، دخل و تصزف انسان در طبیعت و مصرف گرایی را توجیه می کرد. انسان ها در قرن پیش از پیامدهای اقدامات خود آگاه نبودند و آلودگی تولید شده به دست آنها توسط طبیعت تا حدی پوشش داده می شد.

اما با رشد جمعیت شهرنشین و توسعه شهرها، بسیاری از کارخانه هایی که روزی در حاشیه شهر قرار داشتند، در دل شهر قرار گرفتند و عمق فاجعه آلودگی های آنها بیشتر بروز کرد. این آلودگی ها کم کم تفکر خروج کارخانه ها از شهرها و تمرکز آنها در سایت های صنعتی دور از شهرها را ایجاد کرد و کارخانه ها یک به یک از شهرها خارج شدند و در سایت های صنعتی جای گرفتند.

در ایران نیز این زمزمه شنیده می شود و قرار است بسیاری از کاربری های مزاحم و البته کارخانه ها به خارج شهرها منتقل شوند و در این سایت های صنعتی که کم و بیش با آنها آشنا هستیم قرار گیرند. این سایت ها را حتماً در اطراف شهر خود دیده اید. شهرک های صنعتی که وسعت آنها توسعه اقتصادی و تجاری شهر را نشان می دهد.

با خروج این قبیل کاربری ها و صنایع، سایت های بزرگی در شهرها به حالت نیمه تعطیل و متروکه در آمد که خود موجب بروز آسیب های اجتماعی دیگری می شد. معماری منظر با تبدیل این سایت های بلااستفاده و گاهی منفور به نقاط سرسبز و فعال، تکنیکی را در این زمینه خلق کرد که کم کم در سایر نقاط جهان نیز اجرا گردید و موفقیت آن سبب شگفتی شد.

کمتر کسی فکر می کرد سایت باقی مانده از یک کارخانه صنعتی جذابیتی برای مردم داشته باشد و اغلب تفکر تخریب کامل و جایگزینی آن با کاربری دیگر را ترویج می کردند. اما این کارخانه ها هر چقدر هم که آلاینده باشند روزی جزئی از شهر بوده اند و به عنوان یک نماد شهری در ذهن شهروندان جای دارند و خاطره نسلی را با خود یدک می کشند. بنابراین شاید حفظ و باززنده سازی آنها با استفاده از ابزارها و تکنیک های منظر بتواند علاوه بر حفظ خاطره، این سایت ها را به عنوان فضاهای تجمع شهری در اختیار شهروندان قرار دهد.

از تجربیات چنین باززنده سازی هایی قبلا در معمار منظر نوشته ایم. پارک سیتروئن که بر روی بقایای سه کارخانه مهمات سازی، تولید آب ژاول (وایتکس) و ماشین سازی ساخته شده و در مطلبی به نقد آن پرداختیم را می توان به عنوان نمونه معروف چنین سبکی مثال زد.

پیشرفت در مطالعات بوم شناختی و زیست محیطی به طور خاص در طول چند سال گذشته فراگیر شده است. بسیاری از کشورها، ضایعات را به صورت روزانه به امید جلوگیری از اشتباهات گذشته بازیافت می کنند زیرا در دهه های گذشته ما وسعت آلودگی را درک نمی کردیم. آنها برای استفاده مجدد از ضایعات مکان های آلوده را طوری سازگار کرده اند که به واسطه ابزارهای پاک سازی و نوسازی خاک و سازه های اطراف مجددا قابل استفاده باشند.

سایت های صنعتی احیاء شده

در ادامه به بررسی لیستی از سایت های صنعتی می پردازیم که به کمک مادر طبیعت و انسان به هسته و مرکز تجمع اجتماعات اطراف خود تبدیل شده اند. این سایت ها در حالی که یادآور گذشته هستند، به استقبال آینده نیز می روند. از این رو برترین سایت های صنعتی که مورد استفاده مجدد قرار گرفته اند را با هم مرور می کنیم.

پارک کارخانه بتن، برانکس – نیویورک

پارک کارخانه بتن زمانی محل کارخانه دسته بندی بتن واقع در جنوب رودخانه برانکس و در امتداد ساحل غربی آن بود. بعد از تعطیلی این کارخانه برای باززنده سازی آن و به جهت مجاورت آن با رودخانه با کمی تغییر در حاشیه آن و اضافه کردن برخی تفریحات از آن به عنوان یک فضای تفرج استفاده شده است. در واقع دخل و تصرف در سایت آن بسیار کم بوده و تجهیزات تهیه بتن با رنگ آمیزی در جای خود باقی ماندند تا سابقه این سایت برای همگان به وضوح روشن باشد. مسیرهای منتهی به کارخانه نیز کمی اصلاح شدند تا شکل و ظاهر یک پارک خلوت و آراسته را به خود بگیرند.

پارک با یک سری پل احاطه شده و از سوی دیگر توسط خط آمتراک (خط راه آهن) از قسمت اصلی شهر جدا شده است. این عدم ارتباط مستقیم به عنوان یک ضعف جدی در سایت نمایان است. به همین جهت سعی شده است تا با ارتباطات در مرکز اصلی این بازسازی کمی این ضعف پوشش داده شود. به صورتی که سایت با میز شطرنج و آب نمایی زیبا و فعالیت هایی مانند به آب انداختن قایق و پیست دوچرخه سواری پر شده است. در واقع همه چیز هایی که برای یک روز تعطیل خسته کننده نیاز دارید در این پارک یافت می شود.

پارک رینکان، سان فرانسیسکو – آمریکا

پارک رینکان دقیقاً زیر پل خلیج قرار دارد و به واسطه مجسمه بزرگ تیر و کمانی که در مرکز آن واقع شده است به یک پارک خاطره انگیز تبدیل شده است. این پارک توسط الدنبرگ و فن برگن ساخته شده است. این نکته را نیز باید مدنظر داشت که کاربرد صنعتی و تبلیغاتی اسکله در گذشته باعث آلودگی اندک آن در حال حاضر می باشد.

این اسکله کوچک بعد از متروکه شدن توسط این دو معمار منظر به یک نظرگاه برای دیدن مناظر زیبای ساحل و همچنین تصاویر بی بدیل از شهر سان فرانسیسکو تبدیل شد. ایده ایجاد مکانی برای نظاره کردن در دهه های اخیر بسیار باب شده است و عمدتاً داشتن نظرگاه برای یک پروژه منظرین حسن بزرگی به شمار می رود. در مورد نظرگاه ها و قدمت آن در تاریخ ایران و نمونه های مدرن ایران و جهان مطالب بیشتری را در معمار منظر خواهیم نوشت.

بعد از بازسازی، این پارک دید مطلوب از برخی از جنبه های نمادین سان فرانسیسکو به بازدید کنندگان ارائه می دهد. پل خلیج و نظرگاه به سراسر اوکلند. با فضای سبز و باز و نشیمنگاه های دیواری این پارک نشان می دهد که برای تاثیر گذاشتن نیازی نیست که فضا حتماً بزرگ باشد.

ساحل شیشه ای، فورت براگ – انگلیس

ساحل شیشه ای در فورت براگ واقع شده است. این ساحل زمانی مملو از زباله ها بود. اما بعد از سالها که این ساحل محل تجمع زباله های شیشه ای بود، مادر طبیعت قدرت خود را نشان داد و این ساحل را به محلی جالب و جذاب تبدیل کرد. با خرد شدن شیشه ها و ترکیب آنها با سنگریزه ها، ساحل پر از سنگریزه های شیشه ای صاف است و پارکی زیبا و رنگارنگ را برای ناظرین می سازد.

پارک تیمز باریر، لندن – انگلیس

پارک تیمز باریر سایتی صنعتی برای مواد شیمیایی و رنگی بود که باعث آلودگی خاک و آب های زیر زمینی می شد. بعد از تعطیلی کارخانه، سایت آن که کنار رودخانه بود به عنوان یک پارک حاشیه ای برای استفاده عموم طراحی شد. امروزه این محل به واسطه پرچین هایی که به حالت بافته هستند و از سویی نمایانگر تاریخ دوکلند می باشند به جایی کاملاً متفاوت تبدیل شده است. این پارک خطوط قطری فراوانی دارد که پارک را به شکل مستطیل از اطراف رودخانه جدا می کند.

به واسطه داشتن زمین بازی، فواره و همینطور یک زمین بسکتبال، پارک نه فقط برای بازدید کنندگان بلکه برای ساکنین اطراف هم کاربرد دارد. زمینه ای تاریخی قوی در سراسر این پارک وجود دارد که با انتخاب نوع گیاهان و همینطور محل آن که به اسکله نزدیک است تقویت شده است. این پارک نمونه ای از تلاش منظر برای زدودن خاطرات از یک سایت زشت و کثیف و تبدیل آن به فضای فرح بخش و ایجاد تصویر ذهنی مطلوب و جدید از یک رودخانه است.

پارک لندزکفتس، دویسنبرگ – آلمان

این پارک در محل سابق کارخانه تولید زغال سنگ و فولاد ساخته شده است. کارخانه ای که به دلیل آلودگی های زیست محیطی بسیار زیاد در نیمه قرن بیستم تعطیل شد. طراحی این پارک توسط معمار منظر معروف، پیتر لاتز انجام شده است. به جای پس زدن گذشته آلوده کارخانه، لاتز و همکارش گذشته صنعتی آن را با استفاده از ساختار های به جا مانده و پاکسازی باقی مانده آلودگی های خاک و زدودن آنها احیاء کرده و سعی در بازآفرینی خاطرات این کارخانه داشتند.

در طی انتخاب کاربری ها برای پارک، سازه های به جا مانده از کاربری گذشته و چگونگی استفاده از آنها برای کاربری امروزی به دقت بررسی می شد. به همین جهت دیوارهای بتنی قدیمی تبدیل به دیوارهای بلندی برای صخره نوردان شدند و تانکر قدیمی گاز به استخر غواصی تبدیل شد. سازه های باقی مانده از کارخانه جلوه زیبایی به این پارک داده اند و خاطرات این کارخانه همراه با تفریح در کنار کالبد تغییر کاربری یافته آن در ذهن ها باقی خواهد ماند.

دنباله مسیر استخراج نقره، دره سیلور – آیداهو

مسیر کارد لاین یک خط راه آهن از میان سیلور ولی (دره نقره ای) در ایالت آیداهو است. این مسیر در قدیم برای انتقال منابع نقره استخراج شده از معدن به کارخانه استفاده می شده است. با تعطیلی معدن و از رونق افتادن راه آهن، این مسیر به فضایی جدید با کاربری مشابه تغییر کاربری داد تا با به روزآوری، مخاطبین جدید خود را جذب کند. این دنباله نتیجه ای مثبت از باقی مانده های معادن نقره در این منطقه بود.

بعد از اینکه ریل راه آهن برداشته شد مسیر 73 مایلی به مسیری برای دوچرخه سواری و پیاده روی همراه با مناظر خیره کننده در امتداد آن تبدیل شد. هدف هنوز هم انتقال است؛ اما به جای انتقال سنگ های معدنی، انسان هایی که از مناظر طبیعی اطراف لذت می برند را توسط خود آنها متتقل می کند. این مسیر در سال 2006 جایزه ققنوس سازمان حفاظت از محیط زیست را برای توسعه و راه اندازی مجدد دریافت کرد.

دره آلومنی، دانشگاه ولزلی – واشنگتن

این دانشگاه که در دره زیبا واقع شده بود در کنار خود سایت گاز و پارکینگ عمومی بزرگی را داشت. بعد از مدتی آلودگی های ناشی از این دو کاربری مزاحم مانع توسعه پردیس این دانشگاه شده بود. در عملیات بازسازی این فضاها، این دانشگاه 13.5 هکتاری به دره ای زیبا تبدیل شد که قسمت های مختلف آن همه با هم چشم انداز واحدی را می سازند.

این محل قبلاً به نگرانی زیست محیطی تبدیل شده بود و حتی در حاشیه آن رنگ های سربی، نفت و قطران زغال سنگ یافت شده بود. بعد از پاک سازی این محل، طی یک عملیات 7 ساله ساخت و ساز، فضای پارک 175 خودرو تبدیل به دره ای زیبا و سرسبز شد که دانشگاه را در بر می گیرد.

پارک فرهنگ وسترگاسفابریک، آمستردام – هلند

در اواخر قرن 19 دو کارخانه گاز و زغال سنگ در امتداد آبراهی در آمستردام ساخته شدند. هر دوی این کارخانه ها به دلیل آلودگی زیاد در سال 1967 تعطیل شدند. سایت آنها به قدری آلوده بود که طی عملیات پاک سازی آنها قیر و نفت و آزبست و  کلی موارد شیمیایی خطرناک پیدا شد. در حال حاضر از این سایت ها به عنوان پارک شهری 14 هکتاری که توسط گوستافسون پورتر طراحی شده، استفاده می شود. این پارک به گونه ای طراحی شده است که همه حواس را به حرکت در می آورد.

با استفاده از فضاهای متنوعی مثل حوضچه، آبگیر، علفزاری مملو از گل های وحشی، فضاهای سبز وسیع و اسکله کنار دریا، این پارک به محلی برای گذراندن اوقات فراغت تبدیل شده است. طراحی های نزدیک به طبیعت، این پارک را مانند یک بستر بکر در کنار آبراه نمایش داده و به نوعی انسان خود را در دل طبیعت حس می کند.

این پارک در پیوستگی کامل با منطقه برتن قرار دارد که مسیر آبی درازی است و دوزیستان، خزندگان و ماهی ها را ترغیب می کند که آزادانه در مسیر حرکت کنند. در واقع این نکته یکی دیگر از دستاوردهای برجسته ای است که به این پارک رنگ و بوی همزیستی با طبیعت را می دهد.

پارک فرش کیلز (تپه های تازه و نو)، جزیره استیتن – نیویورک

همه ما شهر نیویورک را با عظمت، آلودگی و زنده بودنش در هر ساعت از شبانه روز می شناسیم. اما این شهر در راستای ایجاد فضاهای سبز وسیع برای مقابله با آلودگی گام های اساسی برداشته است. پارک مرکزی این شهر نمونه موفقی در این زمینه به شمار می رود. در همین زمینه نیویورک جهشی دیگر به سمت جلو داشته، به طوری که محل دفن زباله آن در جزیره استیتن تبدیل به پارکی جدید برای نیویورک شده است.

پارک فرش کیلز، پارکی 2200 جریبی است که نماد بازسازی و نوسازی در نیویورک است. این منطقه که روزی مدفن زباله های این کلان شهر بوده است اکنون به مکانی تفریحی و متضاد با ماهیت ابتدایی خود تبدیل شده است. این منطقه به قسمت های مختلفی تقسیم شده است. 45 درصد از فضای این سایت به تالاب و آبراه های آزاد و اراضی پست خالی اختصاص یافته که فضایی جدید و چالش برانگیز را تداعی می کنند.

این فضاها، اراضی وسیع این پارک نیویورکی را به مردم اطراف معرفی می کنند و به نوعی جاذبه ورود به این سایت تلقی می شوند. البته باززنده سازی این سایت از سال 2008 شروع شده و در سال 2012 تنها بخشی از آن برای استفاده آماده شده است. در برنامه نهایی این پارک که در سال 2035 به اتمام می رسد، این سایت دفن زباله به یکی از زیباترین چشم اندازهای طبیعی شهر نیویورک تبدیل خواهد شد.

این لیست کوتاهی از سایت های صنعتی بود که با استفاده از تکنیک های معماری منظر امکان استفاده مجدد از آنها به وجود آمده و در بسیاری از موارد به جاذبه های شهرها نیز تبدیل شده اند. سایت هایی که در نگاه اول آلوده و خطرناک به نظر می رسند؛ اکنون جزئی از ساختار شهر شده اند و مورد استقبال مردم هم قرار گرفته اند. این سایت ها در طراحی منظرین خود، خلاقانه با کاربری صنعتی گذشته شان تعامل دارند در حالی که ایجاد تغییرات برای آینده را نیز ترویج می کنند.

سایت های صنعتی بازسازی شده، نمونه های بی بدیلی از قدرت خلاقیت در معماری منظر و تبدیل نقاط ضعف یک شهر به نقاط قوت آن با حفظ خاطرات جمعی مردم هستند.

∴ Land8.com ∴