دومین همایش ملی معماری منظر در تاریخ ۱۹ و ۲۰ اردیبهشت ماه ۱۳۹۵ با محورهای اصلی آموزش معماری منظر، رویکردهای حرفه ای معماری منظر و یافته های نو در معماری منظر در دانشگاه شهید بهشتی تهران برگزار شد. در این همایش استادان مدعو از دانشگاه های مختلف تهران و سایر شهرها و دانشجویان از رشته معماری منظر و سایر رشته های مرتبط با همایش، حضور داشتند.
همایش در یک نگاه
در این همایش، یازده پنل تخصصی با رویکردهای مختلف منظر برگزار شد. در این پنل ها، مقاله های منتخب از سوی هیئت داوران ارائه شد و در ادامه پس از مطرح شدن سوالهای حضار در رابطه با سخنان مطرح شده، اعضای هر پنل به نقد و جمع بندی مقاله های ارائه شده می پرداختند که شرح مختصری از این برنامه ها در ادامه آمده است.
سخنرانیهای افتتاحیه همایش
در آغاز پس از قرائت قرآن و سرود ملی، دکتر سید حسن تقوایی، مدیر گروه معماری منظر دانشگاه شهید بهشتی و دبیر دومین همایش ملی معماری منظر سخنانی درباره چالشهای متخصصان و تاکید بر یافتن حوزه های مشترک و همکاری بین دانشگاه ها و دستگاههای اجرایی ارائه کردند. مهندس شیبانی، استاد و پیشکسوت معماری منظر نیز ضمن تشکر از همکاری جامعه آکادمیک معماری منظر، حیطه های فراگیری این رشته را به اختصار بیان نموده و به مباحثی چون جایگاه کنونی منظر، منظر کشاورزی، زیرساختهای شهری و در نهایت نقش مقالات ارائه شده در این همایش در تغییر وضعیت کنونی معماری منظر اشاره کردند.
دکتر اکبر زرگر، رئیس دومین همایش ملی معماری منظر در ادامه در باب مسائلی چون مشکلات معماری امروز، عدم توجه به کیفیات محیطی و منظر روستایی و بومی و بکارگیری پتانسیل جوانان برای بهبود وضعیت حاضر صحبت کردند. همچنین دکتر محمد طهرانچی، رئیس دانشگاه شهید بهشتی، با مطرح کردن سوالاتی بنیادین درباره انسان، فناوری و معماری و منظر تصریح کردند که باید از علم نو و رویکردهای گذشته استفاده کرد. با پایان سخنرانیهای آغازین همایش، نشستهای تخصصی آغاز شد که به دلیل همزمانی بعضی نشستها، از بیان مبسوط آنها در این گزارش صرفنظر شده است.
نشست اول
اعضای پنل: دکتر شیبانی، دکتر برق جلوه و دکتر تقوایی
تبیین رویکرد منظرین؛ سخنران: دکتر سید امیر منصوری
دکتر منصوری در ابتدا دو مفهوم کلیدی “کل نگری” و “چگونه می توان کل را ادراک کرد” را مطرح کرده و رویکردهای مداخلات در محیط را بررسی کردند. این رویکردها بسته به تلقی مخاطب از فضا و نحوه ادراک شی، متغیر خواهد بود. اگر فضا تنها به صورت مادی دیده نشود، مفاهیمی چون خاطره جمعی و تعلق شکل می گیرد و بر روشها و تصمیم گیریها، تاثیرگذار است. ایشان در نهایت در جمع بندی به این نکات اشاره کردند:
اگر تعریف ما از منظر یک تعریف سطحی باشد و از نظر کمی شاخصه های آن را متعدد بدانیم، نگاه ما یک نگاه علمی است و اگر تعریف ما دو سطحی و دارای سطوح عمودی و افقی باشد، زمینه ای برای اینکه نگاه و برنامه ریزی ما منظرین باشد به وجود می آید.
زیرساخت سبز؛ سخنران: دکتر پانته آ حکیمیان و دکتر آزاده لک
در این بخش به مواردی چون یافتن زبانی مشترک در آموزش دو رشته طراحی شهری و معماری منظر، رشته های طراحی مرتبط با محیط کالبدی، همچون فن ساختمان، معماری، طراحی شهری، طراحی محیطی، معماری منظر، مرمت ابنیه و مطالعات معماری و تعریف زیرساخت سبز، به معنی درخت و پوشش گیاهی با سودمندی بوم شناختی – ساختارهای مهندسی برای سازش با محیط اشاره شد.
دکتر شیبانی در تکمیل سخنان دکتر حکیمیان چنین فرمودند: منظر سبزینگی فقط گل و گیاه نیست و یک کوه هم یک منظر شهری است و باید در حفظ آن کوشید.
چالشهای ساده سازی مفاهیم طراحی منظر در آموزش دروس پایه معماری؛ سخنران: مهندس سامان صبا و دکتر حمید ندیمی
براساس گفته های بیان شده در این مقاله، 5 مفهوم اصلی بنیادی در طراحی منظر عبارتند از:
1- برنامه ریزی
2- الگومحوری
3- بوم شناسی
4- بیان گرافیکی
5- سامانمندی فرآیندی
نشست دوم
نشست دوم همزمان با نشست اول در سالن شماره 2 دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی به همراه اعضای پنل و سخنرانان و تعدادی از حضار برگزار شد.
اعضای پنل: دکتر بهرامیان، دکتر رزاقی و دکتر شاهچراغی
آموزش الهام از مصاديق در طراحی معماری منظر؛ سخنران: دكتر محسن فيضی، مهندس ليلا عليپور
اثر محيط يادگيری بر آموزش معماری منظر برای دانشجويان معماری منظر؛ سخنران: دكتر رمضان كلاني، مهندس ياسمن چريانی، مهندس مريم مهدی پور
بكارگيری رويكرد عيان سازی زير ساختهای طبيعی در احيای هويت بومی و ارتقاء گردشگری؛ سخنران: مهندس هادی پندار، مهندس شقايق غلامی
نشست سوم
اعضای پنل: دکتر آزاد، دکتر شیبانی و دکتر منصوری
مقایسه تطبیقی باغ شرقی و باغ تیموری با نگاهی به مینیاتورهای دوره تیموری؛ سخنران: دکتر مهدی زندیه، مهندس بهشته جعفری و مهندس مریم زاهدی
در این مقاله، شباهتها و تفاوتهای باغهای شرقی و باغهای تیموری بر اساس هنر مینیاتور بررسی شد. این مقاله بیان می کرد که هر دو نوع باغ، طبیعت گرا هستند ولی هر کدام منشاء فرهنگی دارند و به صرف طبیعت گرا بودن، شیوه یکسانی ندارند. در ادامه این سخنرانی، دکتر شیبانی اشاره داشتند که باغ تیموری نیز به نوعی باغ شرقی محسوب می شود.
چیستی باغ شهر؛ سخنران: دکتر لادن اعتضادی
دکتر اعتضادی در سخنرانی خود ضمن اشاره به ضعف مطالعات تاریخی در زمینه منظر، به ریشه کلمه باغشهر اشاره کرده و آنرا از جهت تاریخی و ساختار واژه بررسی کردند. ایشان اشاره کردند: نخستین برخورد اهل حرفه با کلمه باغ شهر یادآور Garden City هوارد است. شهرهای ما همچون باغ بوده است و امروزه هم می توان به آن پرداخت اما اگر به تاریخ خود رجوع کرده و با تفکر صحیح به آن بنگریم، می بینیم که چه موارد خاصی را داریم که می توانیم در معماری منظر خود به کار گیریم.
بازشناسی مفهوم کاربردی منظر؛ سخنران: دکتر سید حسن تقوایی، مهندس نرجس زیودار و مهندس لیلی بهرامی
هدف این مقاله بررسی نظریه های منظرگرا و واکاوی زمینه های ظهور نظریه های منظرگرا است و جمع بندی که در پایان بحث ارائه شد به این ترتیب بود که می توان نقشها و کاربردها را از نظریه های منظر استخراج کرد و منظر را به شکل فرآیند و رویکرد دید. در این مقاله ذکر شد که وجه مشترکی بین رشته معماری منظر و مرمت وجود دارد که حفاظت از منظر و بافت تاریخی است.
نشست چهارم
نشست چهارم نیز همزمان با نشست سوم در سالن شماره 2 در حال برگزاری بود.
اعضای پنل: مهندس خراسانی زاده، دکتر شرقی و دکتر فردانش
تحليل ساختار و محتوای برنامه آموزشی رشته معماری منظر در دانشگاه ملبورن استراليا؛ سخنران: دكتر مهدی خان سفيد
بازنمايی منظر؛ بررسی درونمايه درس بيان تصويری در رشته معماری منظر؛ سخنران: دكتر امير سمياری
تحليل محتوای مقالات بين المللی معماری منظر طی دوره 10 ساله؛ سخنران: دکتر سينا رزاقی، مهندس سارا منيری
با پایان نشستهای اول تا چهارم، از حضار دعوت شد تا برای بخش بعدی نشستها در بخش دوم (بعد از ظهر) حضور بهم رسانند.
نشست پنجم
اعضای پنل: دکتر رضوی، دکتر زندیه و دکتر مهدوی
الگوی باغ ایرانی و تاثیر آن در منظرسازی معاصر؛ سخنران: مهندس مهدی شیبانی، مهندس سمیرا غفوریان، مهندس سروناز شریفی
موضوع بحث، بررسی تطبیقی دو نمونه موردی پارک نیاوران تهران و بوستان مختاری و مقایسه آنها بود و هدف از مقاله شناخت الگوی باغ ایرانی به عنوان قدیمی ترین و اصیل ترین الگوی باغسازی و منظرسازی است. با مقایسه بین این دو بوستان، مواردی همچون وجود محور، جایگاه ورودی و کوشک و ایده باغسازی اشاره شد.
طراحی محیط و منظر: بازساخت مکانهای گم شده در بستر زمان و مکان؛ سخنران: دکتر هما ایرانی بهبهانی، مهندس زیبا شیرزاد
در این مقاله به بررسی سرعت رشد و تخریب شهرها و تاثیر آن بر منظر شهری پرداخته شد. نامکانها پدیده ای رایج در توسعه های شتابان شهرها هستند. موضوعی که اکنون مطرح است، بحث سرعت و فضاهای عبوری است؛ دیگر مکان آنقدر که باید ارزش ندارد و فضاها، خاطرات و تعلق خاطر ایجاد نمی کنند.
گیاه پالایی رویکردی نوین در طراحی پایدار منظر صنعتی با تاکید بر بهره وری اقتصادی؛ سخنران: مهندس مریم ایاسه، دکتر محسن کافی، دکتر محمدرضا طاهری
بعد از انقلاب صنعتی و ایجاد شهرکهای صنعتی اکنون یکی از روشهایی که برای زدودن آلودگیها می تواند پیشنهاد شود گیاه پالایی است. گیاه پالایی یا پالایش سبز به 4 روش استخراج گیاهی، تثبیت گیاهی، گیاه تصعیدی و ریشه پالایی صورت می پذیرد که شرح و تفصیل آن در مقاله بیان شد.
کشاورزی در منظر شهری با رویکرد توسعه و شناخت چالشهای آن؛ سخنران: دکتر علی شرقی، دکتر جمال الدین مهدی نژاد، مهندس مرضیه مولایی
چند نمونه از نیازهایی که این مقاله برای ایجاد فضاهای کشاورزی در شهر به آن اشاره کرده بود عبارت بودند از:
1- رشد جمعیت شهری و نیاز به مواد غذایی
2- از بین رفتن زمینهای کشاورزی
3- وجود گازهای گلخانه ای زیاد
4- دور بودن محل مواد غذایی نسبت به مصرف کنندگان
5- استفاده بیش از حد از منابع و …
و نتیجه ای که از بحث حاصل شد این بود که می توان از کشاورزی شهری برای داشتن شهرهای پایدارتر و محیط زیست سالمتر استفاده کرد.
نشست ششم
نشست ششم نیز همزمان با نشست پنجم در سالن شماره 2 در حال برگزاری بود.
اعضای پنل: دکتر اعتضادی، دکتر خاکزند و دکتر نوروزیان ملکی
چارچوب برنامه ریزی منظر در محوطه های میراث طبیعی؛ سخنران: مهندس مهسا حبیبی، مهندس سولماز حسن زاده
چالش های آموزش طراحی معماری منظر به شیوه مشهودسازی؛ سخنران: دکتر آزاده شاهچراغی
بررسی نقش فضای رایحه بر نقشه های شناختی نابینایان در منظر مصنوع؛ سخنران: مهندس حمیدرضا قهرمان پوری، دکتر محمد ایرانمنش
بررسی روند تاریخی شکل گیری مفهوم پارک و تاثیر آن بر حیات باغ ایرانی؛ سخنران: مهندس یاسمین راشدی، مهندس امیر میراحمدی
نشست هفتم
اعضای پنل: دکتر رضوی، دکتر کافی و دکتر مبرقعی
مقایسه وضعیت گرمایی فضاهای بار در پنج اقلیم متفاوت؛ سخنران: دکتر منصوره طاهباز
در این مقاله به بحث انطباق رفتارهای انسان و طراحی محیط اشاره شده است. حضور مردمانی با هر رده سنی در فضاهای باز و از نشانه های فضای سرزنده و موفق است زیرا آب و هوا و آسایش دمایی آنجا برای هر سنی مناسب بوده است. در این برداشت میدانی این مقاله شهرهای اهواز، شیراز، تهران و کولالامپور مالزی مورد مطالعه قرار گرفته بود. تاکیدی که در این مقاله بر محیط طبیعی و مصنوع به طور همزمان بود علاوه بر بدیهی بودن آن، کمتر مورد توجه قرار می گیرد.
شناسایی عوامل موثر در طراحی پیوسته های سبز ساخمان های مسکونی با رویکرد کاهش انرژی؛ سخنران: مهندس دیبا قاضیا، دکتر سید باقر حسینی، دکتر سید عباس یزدانفر
مسئله آشتی دادن شهر و طبیعت بسیار مهم است که یکی از رویکردهای آن بحث انرژی است. در این مقاله به مزایای بام سبز و دیواره های سبز و کاهش جزایر گرمایی پرداخته شده و نتیجه ای که از کل بحث حاصل شده بدین ترتیب بود که به طور کلی ضخامت کم در بام سبز مهمتر از وزن آن است.
معیارهای ارزیابی طرحهای احیای فضاهای طبیعی درون شهر؛ سخنران: مهندس مریم یوسفی نجف آبادی
در این مقاله کاهش شدید لکه های سبز ایران در یک بازه پنجاه ساله، روند تغییر در تهران و اینکه پیوند لکه های سبز چگونه بر جلوگیری از این روند تاثیرگذار است، بررسی شده بود. محیط شهری اگر چه امروزه با پوسته سبزی تزیین شده است اما از نقش اجتماعی و اکولوژیکی تهی است. کوه ها، تپه ها و رود دره ها موثرترین نقاط اکولوژیکی هستند ولی عدم توجه به الگوهای بومی، پوشش گیاهی و … باعث شده است این منابع طبیعی کارایی لازم را نداشته باشند.
در آخر نیز دکتر کافی در تکمیل بحثها اضافه کردند که متاسفانه شرایطی که در کشور به وجود آمده است، ما را به سمت برنامه ریزی برای زیستن هدایت می کند؛ برنامه ریزی برای زندگی نیست برای زیستن است. نمونه آن مسکن مهر است. ما انسان بودن و هنر را تخریب می کنیم. در نهایت چیزی که برای انسان می ماند فضاسازی شهری نیست، زیرساخت است.
سپس روز اول همایش خاتمه یافت و حضار ضمن گفتگو با اساتید و گرفتن عکس دسته جمعی سالن را ترک کردند.
ادامه نشستها روز دوشنبه ۲۰ اردیبهشت ماه برگزار شد و در آغاز پس از قرائت آیات قرآن مجید و پخش سرود جمهوری اسلامی ایران، به افراد حاضر در سالن خوش آمد گفته شد و از اعضای پنل هشتم دعوت به عمل آمد تا به جایگاه خود بیایند و سخنرانی های نشستهای روز دوم آغاز شود.
نشست هشتم
اعضای پنل: دکتر اعتضادی، دکتر حبیبی، مهندس شیبانی و دکتر تهرانی
بازخوانی تاثیر دید و منظر در انتظام فضایی باغ ارم شیراز؛ سخنران: مهندس مصطفی مصطفی زاده، دکتر مجتبی انصاری
اصلی ترین نکته ای که در این مقاله وجود دارد آن است که از طریق نقد یک بنای تاریخی ایرانی بتوان دیدهای ناظر را در آن کشف کرد. این پژوهش بر اساس این پیش فرض انجام شده است که بهره گیری حداکثری از چشم اندازها و ایجاد موقعیتهای نظرگاهی در انتظام فضایی باغها و معماری ایران یک عامل ساختاربخش است. نتیجه مهمی که از این پژوهش استخراج شده بدین شرح است: الزامات و شاخصه های منظره پردازی و ایجاد موقعیتهای نظرگاهی یا تحدید و انسداد نظر در انتظام بخشی و کلیت طرح باغ ارم شیراز به عنوان عامل پیشران موثر بوده است.
جایگاه منظر در فرهنگ و ادبیات فارسی؛ سخنران: دکتر احمد علی فرزین، مهندس ریخانه خرم روئی، مهندس امین خانمحمدی
با نگاهی به تاریخ و گذشته و ادبیات خود می توان دریافت که اگر واسطه های منظرین نباشند مفاهیم ادبی را نمی توان به درستی به مخاطب منتقل کرد. از زمانی که انسان خود را در طبیعت پیدا می کند به عناصر منظرین اتکا می کند. با تعمل در اشعار شعرای دیرین خود را در می یابیم که تمامی آنها برای بیان مقاصد خودشان از مصادیق منظرین استفاده کرده اند. نتیجه این مقاله این است که ما در گذشته خود تمامی علومی که در باب منظر است و از شاخه نظر گرفته می شود را داشته ایم اما متاسفانه نسبت به آن غافل بوده ایم.
منظر سروهای تاریخی ایران، احیای منظر فرهنگی سرو کهنسال منگاباد مهریز؛ سخنران: مهندس احسان شریعتمداری، دکتر محمدرضا مهربانی گلزار
هدف از این پژوهش این است که با بررسی عوامل تاثیر گذار بر منظر فرهنگی به شناسایی ویژگیهای منظر فرهنگی در جهت حفظ و احیای آن بپردازیم.
در ادامه ضمن تشکر از اعضای پنل هشتم و خوش آمدگویی به اعضای پنل دهم حضار را به دیدن کلیپی از دانشجویان معماری منظر دانشگاه شهید بهشتی دعوت کردند.
نشست نهم
اعضای پنل: مهندس رامینه، مهندس صدریا و مهندس فرزین
مسیر در برابر مسیر؛ سخنران: مهندس مهرداد ایروانیان
در این مقاله به تعریف مسیر و تفاوت آن با تراژکتوری پرداخته شد. در پی تشریح تفاوت این دو مفهوم، تاثیر تراژکتوری بر منظر و طراحی پارکها، به عنوان مثال بررسی شد.
معماری منظر دریاچه چیتگر، مرور فرآیند طراحی و چالش های اجرایی؛ سخنران: مهندس محسن خراسانی زاده، دکتر مرتضی ادیب
این مقاله به بررسی مسائل و نکات فنی و زیرساختی پارک دریاچه چیتگر پرداخته و تاثیر مسائل زیرساختی، زیست محیطی، شهری و … را بر طراحی و پیشبرد پروژه بررسی کرده بود.
چارچوب بهسازی منظر حاشیه رودخانه های شهری با توجه به خدمات اکوسیستم؛ سخنران: دکتر سید حسن تقوائی، دکتر نغمه مبرقعی، مهندس شایسته علیدوست
تمرکز پروژه بر رودخانه سفید رود در آستانه اشرفیه واقع در استان گیلان است. بر اساس تغییر کاربریهای اطراف رودخانه و آلودگیهای ناشی از پسماندهای شهری و … مهمترین مشکلاتی که امروزه رودخانه ها با آن مواجه هستند، مشکلات زیست محیطی و اختلال در اکوسیستم است. این پروژه به دنبال ایجاد یک مسیر اکولوژیک برای افراد بومی و گردشگران بوده که حفظ خدمات اکوسیستم و الگوهای طبیعی از جمله مهمترین اهداف بوده است.
نشست دهم
اعضای پنل: دکتر تقوائی، دکتر جاویدروزی و دکتر صرافی
معماری راه: رویکردی نوین در ارتقاء کیفیت نظام حمل و نقل درون و برون شهری؛ سخنران: دکتر محمد سعید ایزدی
راههای اتصال دهنده درون و برون شهری به عنوان زبان مقیاس کلانشهرها نقش حیاتی در جابجایی شهرها و بالا بردن کیفیت و کمیت مسافرتهای شهری دارند. هدف این مقاله تبیین رویکردی برای مواجهه با مشکلات پیشِ رو ضمن توجه به پیشینه غنی راههای ایران زمین است.
طرح منظر راه : مروری بر ضوابط بین المللی؛ سخنران: دکتر فرزین فردانش
در سالهای اخیر، ضوابط بیشتری در زمینه منظر راه مطرح شده که یک وجه آن ایمنی و وجه دیگر آن، زیبایی و سپس توجه به حضور گردشگر است که در این مقاله به آنها پرداخته شد.
تاثیر کمربند حائل سبز در کاهش آلودگی صوتی در حاشیه بزرگراه های شهری؛ سخنران: مهندس فرشاد رزمگاه
منظر صوتی یکی از کلیدواژه های مهم در بحث آکوستیک است که در ایران به آن توجه چندانی نشده است. منظر صوتی تنها به معنای جلوگیری از آلودگی صوتی و سر و صدا نیست بلکه به معنای ایجاد منظره صوتی مناسب و دلچسب در جامعه است.
نشست یازدهم
اعضای پنل: دکتر ابراهیم، دکتر حکیمیان و مهندس خراسانی زاده
بررسی تطبیقی جایگاه بوم شناسی و آموزش معماری منظر در دانشگاههای تهران، از ایده تا عمل؛ سخنران: مهندس کیوان کیانی، دکتر مهدی خاکزند
حیات احتماعی سبزراهها، ایهام و آزموده ها؛ سخنران: دکتر نیلوفر رضوی
سرنوشت راههای تاريخي ايران؛ سخنران: مهندس فرامرز پارسی
جغرافيای گياهی ايران و ارتباط آن با تنوع گونه های گياهی زينتی؛ سخنران: دكتر ولي اله مظفريان
در پایان نشستهای همایش نیز کارگاه هایی با عناوین:
- منظر و معماري راه با حضور دكتر مرتضي اديب، دكتر فرزين فردانش و دكتر سيد حسن تقوائي
- منظر شهري با حضور دكتر سيد امير منصوري
- محيط طبيعي در منظر شهري با حضور دکتر مهدي شيباني
- شناسايي و نقشه سازي خدمات اكوسيستمي با حضور دكتر نغمه مبرقعي
برگزار شد و پس از آن طی مراسم تقدیر، تشکر و اختتامیه، دومین همایش ملی معماری منظر به پایان رسید.
