مروری بر 40 کتاب مناسب برای گستره منظر

منظر، پدیده ­ای است که در دهه ­های اخیر به طور جدی وارد فضای علمی و حرفه ­ای شده و به­ دلیل همین نوپا بودن، چالش­ها و سؤالات بسیاری در حوزه تعریف آن به وجود آمده ­است؛ سؤالاتی کلیدی همچون این مسئله که در واقع “تعریف معماری­ منظر چیست؟”. از سویی دیگر به­ دلیل خاصیت میان­ رشته­ ای­  بودن، تعریف مرز و گستره منظر با سایر رشته‌های طراحی محیطی چالش­­ برانگیز و قابل­ بحث است. با شنیدن نام منظر در وهله اول به احتمال زیاد، مفهوم فضای­ سبز و حضور قطعی آن در ذهن عموم تداعی می­ شود.

در این نوشتار سعی شده­ است پاسخ برخی از این ابهامات روشن شود. تصوری که در اذهان عموم و حتی متخصصان حوزه معماری و شهرسازی وجود دارد غالباً تصوّر جامعی از معماری­ منظر نیست؛ طراحی باغ و پارک و ایجاد سبزینگی اگر چه در محدوده فعالیت­های معماران ­منظر قرار می­ گیرد، اما در حقیقت معماری­ منظر محدود به این بخش نمی­ شود و در مفاهیم عمیق ­تر و مقیاس‌ های گسترده‌ تری گنجانده می­ شود که تبیین آن­ها موجب ارتقاء کیفیت محیطی می ­گردد؛

منظر دیدگاه جدیدی در ارتباط انسان­ و محیط ارائه می­ دهد که به تفسیر فضا می­ پردازد؛ از مکان به­ عنوان وجود واحدی یاد می ­کند که دو بخش بیرونی (ماده) و درونی (ذهنی) آن قابل تفکیک نیستند.

منظر پدیده عینی – ذهنی است، فیزیکی – متافیزیکی. این همان چیزی است که دکارت آن را ندید و همه پدیده‌ها را فیزیکی یا متافیزیکی تعریف کرد. در صورتی که پدیده‌ های گروه سوم سهم اصلی را در تولید آنچه ما در آن زندگی می‌کنیم، دارند. ما نه در فیزیک و نه در متافیزیک زندگی نمی‌کنیم. انسان فیزیک را تفسیر می‌کند و در محصول ترکیبی آنها، فیزیک تفسیر شده، زندگی می‌کند؛ این منظر است. پدیدارشناسی راه خوبی برای “شناخت” ابعاد منظر است. اما “فهم” آن به عنوان عنصر “واحد”، به ادراکاتی بالاتر از پدیدارشناسی نیاز دارد.

منظر یک کل است مرکب از دو بعد مادی و غیر مادی. برای فهم درست نیز باید شرایط آن را پذیرفت. منظر مثل انسان است که روح دارد و جسم و نمی‌توان با شناخت یکی از آنها به کلیت آن نزدیک شد. شرط فهم درست منظر، پذیرفتن دو بُعد آن و از همه مهمتر “وحدت” آنهاست.

روش شناخت این کل با ماهیت آن نسبت دارد. توضیح آن علمی هم می‌تواند باشد، اما فهم منظر فرآیندی عقلی – شهودی است؛ یک پا در هنر دارد که با زبان علم و عقل قابل یافتن نیست، اما قابل روایت کردن است. میان آنچه که در مورد آن صحبت می‌کنیم با آنچه فهمیده‌ ایم، تفاوت است. این است که فهم منظر با شناخت منظر فرق می‌ کند. ما می‌توانیم از آنچه فهمیده‌ ایم خبر دهیم، اما نمی‌ شود “فهم” را منتقل کرد. محصول فهم را می‌توان انتقال داد. (منصوری)

در واقع معماری­ منظر یک رویکرد است و هدف اصلی در آن طراحی فضاهای بیرونی است که در آن مفاهیم کلان در قیاس با توده ساختمانی نمود بیشتری دارد؛ خلق محیط و منظره­ های برانگیزاننده، پر معنی و پایدار که در وهله اول به صورت ایجاد هماهنگی میان عوامل بوم­ شناختی، فن‌ شناختی و فرهنگی دیده خواهد شد (ماتلاک، 1379) و به­ عبارتی در معماری­ منظر “کل­ نگری” الزامی است.

همچنین جنبه­ های مهندسی و فن معماری­ منظر و علوم کاربردی مرتبط با آن یعنی باغبانی، مکانیک و هیدرولوژی، گیاه­شناسی، زمین­ شناسی، سیویل، زیرساختهای تأسیساتی، ترافیک و برنامه­ ریزی به­ عنوان یکی از مهمترین تفاوتهای موجود میان فعالیتهای این رشته با فعالیتهای سایر رشته‌ های طراحی محیطی در برنامه­ ریزی و طراحی فضاهای­ باز شهری به شمار می ­آید. (تقوایی، 1391).

تنوع مقیاس و حوزه فعالیت معماری منظر اعم از آمایش تا لکه ­های کوچکتر درون شهرها و حتی مجتمع های مسکونی، ازجمله دیگر تفاوتهای آن با رشته‌ های مذکور است.

معرفی 40 کتاب مناسب برای گستره منظر

پیرو سلسله مقالات معرفی کتابهای مؤثر در هر سال از تحصیل در رشته معماری منظر، این نوشتار به طبقه‌ بندی 40 کتاب معرفی شده در حوزه‌ های منابع طبیعی، جزئیات اجرایی محوطه، باغبانی، طراحی و برنامه‌ ریزی شهری، گیاهشناسی، مبانی منظر و نیز نرم‌ افزارهای مورد استفاده در این رشته می‌ پردازد که خود تأکیدی است بر جامع نگری منظر.

تعداد اندکی از این کتابها به فارسی برگردان شده‌اند. لذا بنا بر اهمیتی که در انتشار علم و بخصوص تأمین منابع علمی بروز در این حوزه وجود دارد، لیست حاضر می‌تواند راهنمای مناسبی برای مترجمان تخصصی نیز باشد.

• عنوان کتاب: Wetland Design
• عنوان فارسی: طراحی تالاب
  
• نویسنده: Robert L. France
• حوزه علمی: منابع طبیعی
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Dirt
• عنوان فارسی: درت
  
• نویسنده: Megan Born, Helene Furjan, Lily Jencks
• حوزه علمی: منابع طبیعی
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Rain Gardens
• عنوان فارسی: باغچه های بارانی
  
• نویسنده: Nigel Dunnett, Andy Clayden
• حوزه علمی: منابع طبیعی
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Biomimicry in Architecture
• عنوان فارسی: تقلید زیستی در معماری
  
• نویسنده: Michael Pawlyn
• حوزه علمی: منابع طبیعی
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Biophilic Cities
• عنوان فارسی: شهرهای بیوفیلیک (طبیعت‌ محور)
  
• نویسنده: Timothy Beatley
• حوزه علمی: منابع طبیعی
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Ecological Urbanism
• عنوان فارسی: شهرگرایی اکولوژیک
  
• نویسنده: Edited by Harvard University
• حوزه علمی: منابع طبیعی
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Design With Nature
• عنوان فارسی: طراحی با طبیعت
  
• نویسنده: Ian L. McHarg
• حوزه علمی: منابع طبیعی
  
• ترجمه فارسی: دارد

• عنوان کتاب: Basics Landscape Architecture: Ecological Design
• عنوان فارسی: مبانی معماری منظر: طراحی بوم گرا
  
• نویسنده: Nancy Rottle, Ken Yocom
• حوزه علمی: منابع طبیعی
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Detail In Contemporary Landscape Architecture
• عنوان فارسی: جزئیات اجرایی در معماری منظر معاصر
  
• نویسنده: Virginia McLeod
• حوزه علمی: جزئیات اجرایی محوطه
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Detailing for Landscape Architects
• عنوان فارسی: جزئیات برای معماران منظر
  
• نویسنده: Thomas R. Ryan, Edward Allen, Patrick J
• حوزه علمی: جزئیات اجرایی محوطه
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Constructing Landscape
• عنوان فارسی: ساخت و ساز منظر
  
• نویسنده: Astrid Zimmermann
• حوزه علمی: جزئیات اجرایی محوطه
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Guerrilla Gardening: A Manualfesto
• عنوان فارسی: باغبانی چریکی؛ یک بیانیه
  
• نویسنده: David Tracey
• حوزه علمی: باغبانی
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: The Dynamic Landscape
• عنوان فارسی: منظر پویا
  
• نویسنده: Nigel Dunnett, James Hitchmough
• حوزه علمی: باغبانی
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Designing with Grasses
• عنوان فارسی: طراحی با چمنزار
  
• نویسنده: Neil Lucas
• حوزه علمی: باغبانی
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Designing Small Parks
• عنوان فارسی: طراحی پارک های کوچک
  
• نویسنده: Ann Forsyth, Laura Musacchio, Frank T. Fitzgerald
• حوزه علمی: باغبانی
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Responsive Environments
• عنوان فارسی: محیط های پاسخده
  
• نویسنده: Sue McGlynn, Graham Smith, Alan Alcock, Paul Murrain, Ian Bentley
• حوزه علمی: طراحی شهری
  
• ترجمه فارسی: دارد

• عنوان کتاب: Water Sensitive Urban Design
• عنوان فارسی: طراحی شهری حساس به آب
  
• نویسنده: Jacqueline Hoyer, Wolfgang Dickhaut, Björn Weber, Lukas Kronawitter
• حوزه علمی: طراحی شهری
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Death and Life of Great American Cities
• عنوان فارسی: مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی
  
• نویسنده: Jane Jacobs
• حوزه علمی: طراحی شهری
  
• ترجمه فارسی: دارد

• عنوان کتاب: Life Between Buildings
• عنوان فارسی: زندگی در میان ساختمان ها
  
• نویسنده: Jan Gehl
• حوزه علمی: طراحی شهری
  
• ترجمه فارسی: دارد

• عنوان کتاب: Basics Landscape Architecture: Urban Design
• عنوان فارسی: مبانی معماری منظر؛ طراحی شهری
  
• نویسنده: Tim Waterman, Ed Wall
• حوزه علمی: طراحی شهری
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Eyes of the Skin
• عنوان فارسی: چشمان پوست (پوست بینا)
  
• نویسنده: Juhani Pallasmaa
• حوزه علمی: طراحی شهری
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Destination Art
• عنوان فارسی: هنر غایی (مقصود)
  
• نویسنده: Amy Dempsey
• حوزه علمی: طراحی شهری
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Drawing for Urban Design
• عنوان فارسی: بیان در طراحی شهری
  
• نویسنده: Lorraine Farrelly
• حوزه علمی: طراحی شهری
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Urban Planning Theory Since 1945
• عنوان فارسی: نظریه های برنامه ریزی شهری از ۱۹۴۵
  
• نویسنده: Dr. Nigel Taylor
• حوزه علمی: برنامه‌ریزی شهری
  
• ترجمه فارسی: دارد

• عنوان کتاب: Shaping Neighbourhoods
• عنوان فارسی: شکل‌دهی به واحدهای همسایگی
  
• نویسنده: Richard Guise, Hugh Barton, Marcus Grant
• حوزه علمی: برنامه‌ریزی شهری
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Dream Plants for the Natural Garden
• عنوان فارسی: گیاهان رویایی برای باغهای طبیعی
  
• نویسنده: Henk Gerritsen, Piet Oudolf
• حوزه علمی: گیاه‌شناسی
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Planting Green Roofs and Living Walls
• عنوان فارسی: کاشت بامها و دیوارهای سبز
  
• نویسنده: Noel Kingsbury, Nigel Dunnett
• حوزه علمی: گیاه‌شناسی
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: The Planting Design Handbook
• عنوان فارسی: کتاب راهنمای طراحی گیاهان
  
• نویسنده: Nick Robinson
• حوزه علمی: گیاه‌شناسی
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Sustainable Landscape Management
• عنوان فارسی: مدیریت پایدار منظر
  
• نویسنده: Ann Marie VanDerZanden, Thomas W. Cook
• حوزه علمی: مبانی منظر
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: The Landscape Urbanism Reader
• عنوان فارسی: خوانش شهرسازی منظرگرا
  
• نویسنده: Edited by Charles Waldheim
• حوزه علمی: مبانی منظر
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: CPULs: Continuous Productive Urban Landscapes
• عنوان فارسی: مناظر شهری مثمر و پایدار
  
• نویسنده: Joe Howe, Andre Viljoen
• حوزه علمی: مبانی منظر
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Fundamentals of Landscape Architecture
• عنوان فارسی: اصول معماری منظر
  
• نویسنده: Tim Waterman
• حوزه علمی: مبانی منظر
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Theory in Landscape Architecture
• عنوان فارسی: نظریه در معماری منظر
  
• نویسنده: Simon Swaffield
• حوزه علمی: مبانی منظر
  
• ترجمه فارسی: دارد

• عنوان کتاب: Form and Fabric in Landscape Architecture
• عنوان فارسی: شکل و بافت در معماری منظر
  
• نویسنده: Catherine Dee
• حوزه علمی: مبانی منظر
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Drawing for Landscape Architecture Sketch to Screen to Site
• عنوان فارسی: بیان در معماری منظر
  
• نویسنده: Edward Hutchison
• حوزه علمی: مبانی منظر
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Google SketchUp for Site Design
• عنوان فارسی: گوگل اسکچ آپ برای طراحی زمین
  
• نویسنده: Daniel Tal
• حوزه علمی: نرم افزارها و ابزارها
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Digital Drawing for Landscape Architecture
• عنوان فارسی: نقشه کشی دیجیتال برای معماران منظر
  
• نویسنده: Bradley Cantrell, Wes Michaels
• حوزه علمی: نرم افزارها و ابزارها
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Architectural Model Making
• عنوان فارسی: مدل سازی معماری
  
• نویسنده: Nick Dunn
• حوزه علمی: نرم افزارها و ابزارها
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: Landscape Graphics
• عنوان فارسی: ترسیمات منظر
  
• نویسنده: Grant W. Reid
• حوزه علمی: نرم افزارها و ابزارها
  
• ترجمه فارسی: ندارد

• عنوان کتاب: The Architectural Drawing Course
• عنوان فارسی: آموزش ترسیم معماری
  
• نویسنده: Mo Zell
• حوزه علمی: نرم افزارها و ابزارها
  
• ترجمه فارسی: ندارد