مقدمه
رنگی بودن جهان یکی از بزرگترین موهبتهای الهی است که باعث شادی و نشاط انسانها شده، به صورتی که رنگها نه فقط از نظر زیبایی بخشیدن به دنیای اطراف ما اهمیت دارند، بلکه تاثیرات عاطفی – روانی قوی نیز بر اشخاص می گذارند. زمانی که انسان بافت شهری را برای اولین بار تماشا می کند، در نگاه اول رنگ غالب شهر است که به چشم او می‌آید، به همین منظور نقش رنگ و تاثیر آن در بافت شهر می‌تواند تاثیری شگرف در متمایز کردن شهر داشته باشد.
در شهرهای کویری مانند شهر میبد، با بناهای خاکی، آسمان آبی و درختان سبز، تصویری چشم نواز را در ذهن و خاطر هر بیننده حک می‌نماید. همنشینی رنگها در کنار هم تاثیرات ویژه‌ای بر شهر میبد می گذارد، به علاوه تفاوت رنگها ویژگی خاصی به شهر میبد می دهد، هدف این گزارش بررسی نقش رنگ و معانی خاص رنگها در بافت میبد و پی بردن به تاثیرات همنشینی این رنگها در کنار هم است.
سوالات پژوهش
- رنگ غالب شهر میبد در نگاه اول چیست؟
- عوامل شکل دهنده رنگها چه هستند؟
- هر کدام از رنگها چه معنی در بافت دارند؟
- نقش رنگ ها و تاثیر همنشینی آنها در کنار هم چیست؟
تاثیرات همنشینی رنگ در بافت
رنگها در همه قسمتهای زندگی ما حضور دارند و تاثیرات زیادی بر روحیه، احساسات، هیجانات و رفتارهای ما می‌گذارند. شهرهای قدیمی شامل رنگهای غالبی در کل بافت بودند، که حاصل توجه به مصالح بومی و طبیعت‌گرایی آنها بوده است، به صورتی که شهر چهره ای هماهنگ و همگون داشته است. هر کدام از رنگهای بافت دارای بار معنی خاصی هستند که با تاریخ شهر هم جهت بودند. تاثیر همنشینی رنگها در بافت شهری باعث متمایز شدن آن فضا از فضا‌های دیگر شهری می‌شود، به عبارتی دیگر شهر کیفیتی است که با کمیت هایی همچون رنگ، معنی و هویتی خاص پیدا می کند و به شهر ویژگی خاصی می دهد.
نقش رنگ ها و تاثیر همنشینی آنها در بافت میبد
شهرستان میبد یکی از شهرستانهای استان یزد در مرکز ایران و جزء شهرهایی با قدمت تاریخی 7000 ساله می باشد که در جمع قدیمی ترین شهرهای دنیا قرار دارد. مهمترین بنای تاریخی این شهر، نارین قلعه است که از بالای آن بافت شهر میبد کاملاً مشخص است. رنگ غالب میبد در نگاه اول شامل رنگ خاکی بناها، رنگ سبز درختان و آسمانی آبی است. این سه رنگ در بیشتر نقاط شهر با هم ترکیب شده اند و پیوندی ستودنی را به وجود آورده اند که باعث پدید آمدن شخصیتی خاص برای شهر شده اند.
با دیدن هر کدام از این رنگها، بیننده به معنای خاص آن که ناشی از تاریخ و هویت شهر است پی می برد؛ به صورت مثال نقش رنگ سبز در میان بافت، اشاره به طبیعت گرایی، طراوت و باغهای همیشگی شهر میبد است که محصول غالب شهر که انار و انگور است و به صورت فعالیتی اقتصادی در آمده را نمایان می‌کند. همینطور نقش رنگ خاکی بناها، اشاره به اقلیم و استفاده از مصالح بومی و کاهگل است. نکته قابل تامل دیگر مکمل بودن رنگها در بافت است، به صورتی که رنگها تکمیل کننده یکدیگر هستند و اگر تنها یکی از رنگها از بین رود ویژگی رنگی شهر و تصویر ذهنی افراد نسبت به بافت دگرگون می شود.
نتیجه گیری
شهر میبد در نگاه اول با ترکیب رنگ های خاکی، سبز و آبی به چشم می آید. همنشینی این رنگ ها در سراسر شهر، پیوندی ناگسستنی را تشکیل داده است. رنگ سبز بافت میبد به سبب باغهایی به وجود آمده که محصول غالب شهر که انار و انگور است را نمایان می‌کند، رنگ خاکی بافت به دلیل استفاده از مصالح بومی و کاهگل به وجود آمده است و اشاره به اقلیم و استفاده از مصالح بومی دارد و رنگ آبی به دلیل رنگ آسمان پدید آمده است.
رنگ سبز نشانگر تعقل، صبر، شکیبایی و آرامش است، به علاوه این رنگ سمبل طراوت، طبیعت سبز و گیاه است. رنگ اکر، رنگی دارای سکون، آرامش و وقار است، این رنگ در بعضی از نقاط تداعی‌کننده تاریخ است، به علاوه باعث شادی، اشتیاق و انرژی می گردد. رنگ آبی به دلیل اینکه به شدت با آب و آسمان در ارتباط است به عنوان نمادی از ثبات، آرامش و صلح شناخته می‌شود، به علاوه رنگ آبی روشن می‌تواند انرژی دهنده و شاداب کننده باشد.
همنشینی سه رنگ غالب سبز، اکر و آبی در کل بافت، باعث متمایز شدن این شهر نسبت به شهرهای دیگر می گردد. این رنگها در کنار یکدیگر در بافت میبد باعث تنوع در بافت و کنتراست رنگی می‌شود که نتیجه آن جلب توجه انسانها است، به علاوه تنوع رنگی باعث خوانش بهتر منظر شهر میبد می گردد، به صورتی که رنگهای غالب میبد در ذهن بیننده حک می شود و تصویر ذهنی کاملاً مشخصی را پدید می آورد. برای درک بهتر همنشینی رنگها در بافت، از زاویه های مختلف شهر به تفکیک رنگها تصاویری ارائه شده است.
منابع
- بیجاری، مژگان؛ کبیر، سمر – 1387 – کاربرد رنگ در شهر – فصلنامه نماد گلستان – شماره هشتم – 51-49
- باغبانی، ناهید؛ احمدی، مرضیه؛ بیگی، سمیه – 1392 – تاثیرات روانی طیف های رنگی ایجاد شده توسط جداره های شهری بر عابرین پیاده – همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار
- نوایی، حمید – 1389 -نقش رنگ در مفاهیم اجتماعی امروز – مجله منظر – شماره 10 – 13-10
مقاله حاضر، دستاورد سفر پژوهشی گروه معماری منظر دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، به استان یزد در آبان ماه ۱۳۹۴ است که با راهنمایی دکتر محمدرضا مهربانی گلزار تنظیم شده است.
