مسیرها پیوستگی میان مکانهای مختلف کلانشهرها را حفظ کرده و به عنوان حلقه های اتصالی نقاط مختلف شهر بشمار می روند. منظر راه به عنوان منظری معرفی می شود که رانندگان و مسافران در بزرگراهها و مسیرهای دسترسی می بینند.
ما می توانیم از پتانسیل این سازه های عظیم مهندسی در برابر عناصر نازیبای آنها استفاده کنیم. محدودیت های ناشی از برش توپوگرافی و اختلاف ارتفاعات به وجود آمده همه می تواند با فاکتورهای طراحی نظیر نورپردازی، بکارگیری رنگ و پوشش گیاهی مطلوب به نقاط قوت شهر مبدل شوند. مثال خوب شهری، اتفاقی است که ما در بزرگراه مدرس در شهر تهران شاهدش هستیم. گاهی می توان کسالت ناشی از زندگی شهری را با تداعی مناظر طبیعی تخفیف بخشید.
طراحی، قضاوت عادلانه ای میان فاکتورهای تاثیرگذار بسیار است. پر واضح است که المانهای بصری تنها یکی از این فاکتورهاست، اما در طراحی منظر راه با توجه به فاکتور حرکت، تاثیرات بصری، بیشترین ماندگاری را در ذهن ایجاد می کند.
تبعات زندگی ماشینی شهری، حرکت و سرعت است. در گذر از بزرگراهها و جاده ها، جذابیت های بصری آنهاست که در ذهن ماندگار شده و از عوامل جذب رانندگان و مسافران به شمار می رود.
جاده های نازیبا، کسالت، هرج و مرج، بی نظمی، برهم زدن مناظر طبیعی و … همه از تبعات اجتماعات انسانی است که منجر به پدید آمدن هیولاهایی به نام شهر شده اند. در شرایطی که امروزه بیشترین زمان در رانندگی صرف می شود، باید آن را به فعالیت مطلوبی تبدیل کرد. این مطلب جز با طراحی منظر راه در بزرگراهها و مسیرها میسر نمی شود. بزرگراهها قابلیتهای فضایی بسیاری دارند اگر ما به آنها به عنوان یک اثر هنری توجه کنیم.
تجربه رانندگی می تواند به عنوان بازی تصاویر پیوسته چشمها معرفی شود. اساس تجربه منظر راه بزرگراهها شامل درک جزییات لبه ها، حس حرکت در فضا و درک جهت و چشم انداز است.
راهکارهایی برای ایجاد تجربه خوشایند در منظر راه
حس حرکت و تجربه فضا در منظر راه از طریق المانهای زیر تجزیه و تحلیل می شود:
- توجه به مقیاس بزرگ طراحی در اتوبانها که آنرا به یک پروژه معماری با مقیاس بزرگ مبدل می کند.
- سیالیت و حرکت در بزرگراهها آنرا به صحنه نمایشی مبدل کرده که تنظیم صحنه ها و سکانس ها به قابلیتهای طراحی بر می گردد. جاده با درک فضا در حال حرکت احساس می شود. این احساس با درک جزئیات کنار راهها، وضوح عناصر دور و نزدیک، زاویه چرخش جاده و بافت نقاط مختلف آن تعریف شده و لحظه به لحظه هدایت شده و با تغییرات آن همراه می شود.
- خصوصیات فضایی؛ هم ترازی جاده ها یا پستی و بلندی آنها در حس حرکت راننده تاثیر زیادی دارد. اشکال خطوط همواره احساسهای گوناگونی را القاء می کنند. در پرسپکتیو مسیرها هم ترازی آنها به عنوان فاکتور تعیین کننده ای بشمار می رود. امروزه نظریه متداول، بر روانی و سیالیت خطوط تاکید دارد؛ قوسها و نقاط گوناگون از لحاظ توپوگرافی با حرکتهای سیال بدون شکستگی به هم اتصال می یابند و این نوع اتصال مطلوب بشمار می رود.
- حضور و وضعیت اشیاء در سطوح نزدیک؛ عناصر نزدیکتر با جزئیات بیشتری قابل درک هستند و ویژگیهای فرمی آن بر حس درک مسیر تاثیر گذار است.
- خصوصیات عمومی فضاهای نزدیک با توجه به وضعیت و مقیاس و محل قرار گیری ناظر؛ با کم و زیاد شدن سرعت با توجه به وضعیت فضاها توجه ناظر جلب می شود. نقاط تصمیم گیری در طراحی یکی از نقاط عامل توجه می باشند. نقاطی که شرایط محیطی جاده به آن تحمیل می کند؛ همانند تونلها یا تغییرات شیب و توپوگرافی باعث جلب توجه بیشتر ناظر می شوند.
- کیفیت نور و نور پردازی؛ کیفیت روشنایی در جاده ها مشخص می کند که چه چیزی را می بینیم. عناصری که مستقیماً در نور خورشید هستند، نمی توانند مورد توجه قرار گیرند. نشانه های جاده ها در شب قابل دیدن نیستند و در نحوه نورپردازی شب باید مورد توجه قرار گیرند.
- ارتباط فضاها در سلسله مراتب اتصال پوشش گیاهی با فضاهای دیگر
- جهت دیدهای اصلی؛ توجه به ویژگیهای طبیعی زمین یا دید به المانها و عناصر شاخص شهری و کشیدگی در جهات مختلف جغرافیای همه تعیین کننده و هدایت کننده مسیرها هستند.
- جهت یابی محلی؛ علاوه بر تمام احساسهای بصری یکی از مهمترین عملکرد مسیرها جهت یابی و دسترسی به نقاط مختلف شهری است. راننده و مسافران آن باید نسبت به موقعیت شان در محیط پیرامون آگاهی داشته باشند. جهت یابی آسان، یافتن مسیرها و دسترسی سریع یکی از خواسته های اصلی در زندگی شهری بشمار می رود.
- حس حرکت در ناظر و محیط پیرامون آن؛ نکته حائز اهمیت در طراحی این مسیرها، تنها توجه به مسال تکنیکی نیست، بلکه طراحی با توجه به فاکتور حرکت در سرعت است که در طراحی منظر راه اهمیت ویژه ای دارد.
به منظور ارتقاء جاذبه های بصری در منظر راه بزرگراهها و بالابردن کارآمدی آنها باید مطالعات گسترده ای از جنبه ناظر (راننده) به محیط پیرامون و تاثیرات محیطی ناشی از احداث بزرگراهها صورت پذیرد. بزرگراهها نباید تنها به عنوان ابزار تاریخی تکنولوژیکی و پیشرفته تلقی شوند بلکه باید پاسخی به این سوال داد که چگونه می توانند به عنوان اثر هنری در ذهنها ثبت شوند؟
این مطلب قبلاً در “شماره ۴” نشریه اینترنتی منظرآنلاین در تاریخ ۱ تیر ۱۳۸۶ منتشر شده و به دلیل تغییر رویکرد وب سایت نشریه، در سایت معمارمنظر باز نشر می شود.
