همه ما بسیاری از آموزش های مرتبط با ارتباط با محیط اطراف را در مدارس آموخته ایم. مدارسی که محیط آنها نیز می تواند آموزنده بوده و به رشد خلاقیت کودکان کمک کند. بسیاری از تجربیات ما در حوزه علوم زیستی معطوف به آزمایش های انجام شده در آزمایشگاه های مدارس بوده و اغلب مواقع تجربه ارتباط با طبیعت و گونه های جانوری در محیط بیرون از مدرسه صورت می گرفت.
از طرفی پدیده شهرنشینی نیز ارتباط کودکان با طبیعت را محدود کرده و عملاً یادگیری مبتنی بر ارتباط مستقیم کودک، جای خود را به آزمودن این تجربه ها در آزمایشگاه داده است.
طراحی مدرسه های ابتدایی به عنوان اولین تجربه رسمی یک کودک با دنیای علمی خود می بایست مبتنی بر شیوه های نوین آموزش و یادگیری باشد. متاسفانه عمده مدارس ساخته شده در کشور ما به جز چند کلاس و یک حیاط، فضای دیگری برای یادگیری مستقیم و ارتباط با محیط طبیعی ندارند و عموماً به دلیل قرارگیری در دل بافت مسکونی شهری، خود را با آن منطبق کرده و تجربه خاصی در درک فضا را منتقل نمی کنند.
اما در سال 2014 پروژه ای در کشور فرانسه به بهره برداری رسیده است که ساختارهای ذهنی موجود در مورد مدرسه و نظام یادگیری را دگرگون ساخته است. این پروژه با هزینه ای در حدود 19 میلیون یورو در محدوده متراکم شهری ایجاد شده و توانسته است با حجم خاص خود و استفاده از تک تک عناصر خود جهت به وجود آوردن تنوع زیستی، در این زمینه پیشگام باشد. از طرفی با توجه به فرم متفاوت بنا و همچنین استفاده از باغ روی بام که ماهیتی آموزشی دارد، این بنا به چشم اندازی مناسب برای ساختمان های اطراف بدل شده است.
این پروژه با کاربری آموزشی و به عنوان یک مدرسه ابتدایی در یک بلوک شهری اجرا شده است. به گفته معمار منظر این مدرسه، در طراحی آن سعی بر آن بوده تا محیط طبیعی و منظرین این طرح به ساختمان های همجوار سرایت کند. این سرایت تنها به جهت فضای سبز نخواهد بود و مطلوبیت دید نیز در این ایده جایگاه ارزنده ای دارد. ایده استادیومی، این مدرسه را به صورت مطبق شکل داده و فضای سبز و باغ روی بام آن را در سطوح مختلف به نمایش می گذارد. این مدرسه به عنوان یک اثر معماری با طراحی خاص خود در مرکز توجه ساختمان های اطراف قرار گرفته است و با رنگ متفاوت خود از زمینه طرح جدا شده و خوانایی آن بیشتر شده است. طراحی پوشش گیاهی مجموعه به صورتی است که جنبه آموزشی داشته و توسط مردم حفظ و نگهداری می شود.
این پروژه تلاشی برای بازگشت تنوع زیستی گیاهان به قلب مناطق شهری است. از سوی دیگر ساخت این مدرسه فرصتی در اختیار مسئولان قرار داده است تا به وسیله آن به دانش آموزان و مردم، فکر کردن در مورد ارتباط مفهومی بین آموزش و طبیعت را بیاموزند و البته الهام گرفتن از طبیعت و ایجاد انگیزه های زیباشناختی در کودکان را نیز تقویت نمایند. بنابراین این ساختمان یک اکوسیستم پویا و زنده را به عنوان مکانی برای یادگیری و شکوفا شدن پتانسیل های بالقوه کودکان از یک سو و مکانی برای تعاملات اجتماعی برای ساکنان محلی از سوی دیگر در اختیار شهر می گذارد.
پروژه شامل دو بخش اصلی می باشد؛ یک مدرسه با 18 کلاس (7 کلاس برای کودکستان و 11 کلاس برای مدرسه ابتدایی) و یک سالن تربیت بدنی که برای استفاده ساکنان محلی ایجاد شده است.
سایت این پروژه در محدوده ای از شهر واقع شده است که تراکم ساختمان ها در آن بالا بوده و احداث آن سبب بازگشایی چشم انداز ساختمان ها نیز شده است.
پروژه مدرسه از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا با توجه به چشم اندازی که ایجاد می کند در سایت به صورت گسترده تری به نظر خواهد رسید و خود به خود توجه ناظران و همسایگان را به خود جلب خواهد کرد. ساختارهای موجود در این پروژه توسط یک دیوار در قالب یک حجم متحد به چشم می آیند. این دیوار که از بتن ساخته شده است در اطراف پروژه گسترش یافته و به استحکام و یکپارچگی بنا افزوده است. طراحی منحصر به فرد این مدرسه و عقب رفتگی بنا در طبقات فوقانی، جلوه ای خاص به این مدرسه بخشیده است و آن را به عنوان قلب سبز محدوده معرفی می کند. این مدرسه به عنوان یک عنصر وحدت بخش که گیاهان و جانوران نقش حیاتی در هدایت آن دارند، برای بقیه منطقه خدمات ارائه می کند.
اولویت کانسپت این پروژه ایجاد طرحی از فضای زندگی بوده است تا خلق یک کاربری ساده خدماتی. دو بخش مجزا در حجم ساختمان وجود دارد:
جداره بیرونی و قسمت سقف.
جداره بیرونی به عنوان یک پاکت به دور مدرسه می پیچد. حجم کلی شامل خطوط صاف و منعطف می باشد. در جداره خارجی بنا با جلو و عقب رفتگی های پوسته، بازشدگی هایی رو به بیرون و همچنین فضاهای مفیدی برای ارتباط دیداری به وجود آمده است. این عقب رفتگی ها سبب استحکام دیوار بیرونی و جلوگیری از هم گسیختگی قطعات بلوک ها شده است.
این ساختمان از همه جهات به روی ساکنین محله باز می شود. زمین های بازی در دو فضای مجزا در بخش حیاط یا فضای خارجی مدرسه در نظر گرفته شده اند. کل ساختمان به عنوان پناهگاه یک محیط طبیعی در نظر گرفته شده است که نقشی به عنوان کاتالیزور بلند مدت برای تنوع زیستی در قلب محله را دارد. در واقع این بنا به عنوان یک ساختار، زنده است و تغییرات ظاهری را در خود در فصول مختلف ایجاد می کند.
پوسته پروژه یعنی همان دیوار زندگی از بلوک های پیش ساخته بتن درست شده است. این بلوک ها دو نوع مختلف از بافت را ارائه می کنند؛ قسمتی که قابلیت دید دارد صاف و صیقلی است و نور را منعکس می کند و قسمت دیگر که آجدار و خشن و دارای بافت ناهموار است. این تفاوت در دو قسمت سطح به دفع آب های سطحی از سقف و دیوار کمک می کند و از آسیب دیدن بنا جلوگیری خواهد کرد. در ضمن این تضاد بر عمق نما نیز تاکید می کند.
در بخش پایین تر یعنی جایی که دیوار تقریباً دو متر ارتفاع دارد، دیوار صاف و هموار می شود و دامنه ای رو به بیرون دارد که از نفوذ بیگانگان به داخل جلوگیری می کند. دندانه های موج دار دیوار دارای پوشش گیاهی می باشند. (سرخس روی قسمت کاسه ای شکل و موس روی قسمت بتن) چاله هایی نیز برای جلوگیری از ورود حیوانات قرار داده شده اند. (گوشه های متخلخل برای جلوگیری از ورود حشرات، چلچله و سایر موارد) همچنین گیاهان موجود بر روی نما برای لانه سازی پرندگان نیز کاربرد دارند. بلوک هایی با اشکال متفاوت می توانند به عنوان زیستگاه برای گونه های مختلف در نظر گرفته شوند. جعبه های مربوط به لانه پرندگان نیز روی بلوک های بتی در نظر گرفته شده است. ابعاد این جعبه ها برای گونه های مختلف از قبیل خفاشها، سارها، چلچله ها و … طراحی شده است.
سقف این ساختمان در واقع یک باغ معلق است که در ارتفاع 12 متری و بالاتر از ورزشگاه قرار دارد. این باغ شامل سه نوع پوشش گیاهی می باشد:
1 – پوششی از گیاه مزوفیلوس که در ارتفاع 50 سانتی متری سقف قرار دارند
2 – درختچه های زمینی
3 – زمین های جنگلی که یک متر از سطح ارتفاع دارند.
در این باغ دالان های زیست محیطی ای ایجاد شده که ارتباطات طبیعی بین گونه های موجود در آن را ممکن می سازد. همین باغ روی بام دارای دو ساختار مجزا است که برای جانداران موجود بر روی دیوار و جانداران موجود در خود باغ سرشار از منابع غذایی است که تنوع زیستی ساختمان را تضمین می کند. همچنین این اکوسیستم به بهبود شرایط زندگی در ساختمان اداری شمال و آپارتمان های جنوب با ارائه چشم انداز زیبا کمک می کند.
در برنامه ریزی این پروژه نه تنها ترکیبی از ساخت یک مدرسه و یک ورزشگاه ارائه می شود، بلکه عنصر سومی با نام تنوع زیستی با همه محدودیت های خود در شهر نیز به ترکیب اضافه می شود. محدودیت ایجاد تنوع زیستی گیاهی و جانواری در نقطه ای متراکم در شهر سبب شد تا این عنصر سوم در خلل و فرج دیوار بنا و همچنین توپوگرافی ناشی از حجم بنا بروز پیدا کند.
ارتباط بین عملکردهای این مدرسه نیز در برنامه ریزی فضایی آن متناسب است. فضاهای آموزشی با فضاهای بازی موجود در حیاط و فضای باز توسط خطوط منحنی و منعطف (که به صورت سیستماتیک سبب ایجاد محوطه سازی اولیه در دسترس می شوند) مرتبط می شوند. ورزشگاه تا ارتفاع 12 متری بالا می رود و این در حالی است که مدرسه در طبقه اول است و به تدریج به 3 طبقه برای دبستان توسعه می یابد.
منبع: +
