پل عابر پیاده، در ایران بیشتر با هدف ایجاد ایمنی برای عابر پیاده ایجاد شده است. حتما روزگاری را به یاد دارید که تبلیغات پلیس برای استفاده از آن شدت هم گرفته بود. در عمل هم وظیفه این نوع گذرگاه های ایجاد شده در ارتفاع، انتقال بدون خطر عابرین از گذرگاه های شلوغ و با سرعت بالای شهری است. استفاده از این پل های کوچک مقیاس در شهرهای بزرگ ایران رواج پیدا کرده است و عمدتاً مکان یابی آنها بر مبنای عوامل ترافیکی، درخواست مردم و یا نقاط حادثه خیز است.
از آنجایی که هدف پل عابر پیاده تنها انتقال عابر است، در طراحی آنها به دید عابر پیاده توجه نشده است. بعضاً برای محفوظ نگه داشتن عابر پیاده از عوامل جوی یا عدم مواجه افراد دارای ترس از ارتفاع با این پدیده دارای پوشش و حفاظ سراسری نیز هستند که عملاً آنها را تبدیل به تونل هوایی می کند.
این نحوه طراحی و ایجاد یک عنصر حجیم در اتوبان ها یا خیابان های اصلی علاوه بر به هم زدن منظر شهری، با ایجاد انقطاع در دید راننده سبب ایجاد فضای شهری ناامن نیز شده است. سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا ناظری که تا قبل از رسیدن به پل زیر باران است و از این نقطه برای عبور می خواهد استفاده کند حفاظت او از باران به کار می آید یا خیر؟ اصولاً این پل ها برای عبور ساخته شده اند و شخص برای حفاظت از خود در برابر باران یا آفتاب در این پل ها توقف نخواهد کرد.
بنابراین این پل ها با اینکه تنها یک عنصر ترافیکی هستند؛ می توانند با هوشمندی در طراحی، به نظرگاه هایی زیبا برای شهر تهران بدل شوند. پل طبیعت که بر روی اتوبان مدرس در تهران ساخته شده، یکی از این موارد است. بعدها در مورد این پل بیشتر خواهیم نوشت.
سابقه ایجاد نظرگاه بر روی گذرگاه های مهم شهری در کشورهای دیگر بیش از ایران است و عملاً پل های هوایی روی بزرگراه ها به مکانی برای نظاره مردم تبدیل شده است. شما به عنوان یک عابر پیاده کمتر فرصت پیدا می کنید تا شهر را از ارتفاع بالاتر از 2 متر ببینید و عمدتاً ساختمان ها و توده های حجیم دید شما را به عنوان یک ناظر پیاده محدود می کنند.
داشتن مکان هایی متنوع در شهر برای دیدن آن می تواند در درک شهروندان از محیط خود نیز تاثیر بسزایی داشته باشد. در همه کشورهای دنیا به فراخور مکان، توریست ها را به نقاط مرتفع برده و سعی بر نمایش شهر حتی با دوربین دارند. برای شما به عنوان یک ناظر، درک شهری که بر آن احاطه و تسلط داشته باشید از شهر گنگ و نا آشنا آسان تر است و با درک سیلوئت، خط آسمان و جانمایی عناصر شاخص شهر، به نوعی درک کلی از شهر خواهید رسید که در آدرس یابی هم به شما کمک خواهد کرد.
در مطلب مربوط به پارک سیتروئن از نظرگاه و ایجاد آن در معماری منظر سخن گفتیم. تاکید بر قرار دادن ناظر در نقطه ای خاص و قاب کردن منظر رو به روی او یکی از عمده فعالیت های معمار منظر است. در واقع انتخاب منظره مناسب از بین چشم اندازهای گوناگون نیز نیاز به تبحر دارد. قاب کردن منظره ای خاص در ایران پیشینه ای دیرین دارد و نظرگاه های بسیاری در دوران های مختلف چه به صورت صفه و چه به صورت کوشک در منظر ایران وجود داشته اند. امید است تا با داشتن این پیشینه و کمی خلاقیت، مفاهیم منظرین ایرانی در دوران معاصر تجلی دوباره یابند.
پل عابر پیاده و دوچرخه سواری
یکی از پروژه هایی که پل عابر پیاده اتوبان را به یک عنصر شاخص و منظرین تبدیل کرده است، پل عابر پیاده و دوچرخه سواری بر روی اتوبان 101 در شهر پالو آلتو ایالت کالیفرنیا کشور آمریکا است.
معمار منظر و مجسمه ساز، ند کان توسط مسئولین شهر پالو آلتو انتخاب شد تا پلی جدید برای دوچرخه سواری و پیاده روی بالای مسیر بزرگراه 101 در ادوب کریک را طراحی کند. خواسته آنها اتصال مناطق مسکونی و تجاری جنوب پالوآلتو به مناطق حفاظت شده بندری بود تا در ارتباط با یکدیگر به صورت شبکه کار کنند.
در طراحی این پل سعی شده است تا در باریک ترین حد ممکن طراحی شود. به همین جهت ضخامت این پل در حدود 45 سانتی متر است. اصرار و تاکید برای ضخامت کم پل در طراحی برای ایجاد چشم انداز بیشتر است. در واقع طراح قصد ندارد با ساخت توده ای حجیم جهت تردد و دید از بالا، منظره عابر پیاده ای که از پل استفاده نمی کند را تحت تاثیر قرار دهد.
این امر به جهت منظر شهری اتوبان و اطراف آن دارای اهمیت ویژه ای است. رانندگان وسایل نقلیه ای که در اتوبان تردد می کنند و از زیر این پل رد می شوند، می توانند از چشم اندازهای پیرامون بهره مند شوند زیرا این پل با ضخامت کم خود مانع دید آنها نمی شود.
باریکی پل، فلز هوازده و گذرگاه حرکتی دوچرخه سواران آن با الهام از آبراهه های پرپیچ و خم بندر طراحی شده اند. طراحی این پل بسیار ساده بوده و استفاده از کابل سبب شفافیت آن چه برای ناظر بیرونی و چه برای کاربر شده است. این پل در انتهای مسیر خود به دو شاخه تقسیم می شود. یک مسیر عابرین پیاده را به سمت منظره ای زیبا از طبیعت می برد و مسیر دیگر دوچرخه سواران را به کنار اتوبان هدایت می کند، هر دو این مسیرها به گونه ای تعبیه شده اند که از وزود مردم به منطقه حفاظتی رژه و دریاچه طوفانی حفاظت شده آن جلوگیری کنند.
این طرح که در مسابقات بین المللی نیز برنده جوایزی شده است، علاوه بر تامین دسترسی بین دو سمت اتوبان، شامل چندین منطقه زیبا، بخش تعمیر دوچرخه و محوطه تماشای پرندگان در ورودی منطقه بندری است. این پل ترکیبی چشم گیر از سبکی و زیبایی در طراحی را نشان می دهد. پل علاوه بر اینکه فضایی ایمن برای استفاده دوچرخه سواران و افراد پیاده می آفریند، مناظر زیبای اطراف را در قاب منظر به آنها ارائه می کند.
