مقدمه
آبشار کبود وال یکی از آبشارهای استان گلستان است که در جنوب شرق شهرستان علی آباد کتول و در عمق دره ای از جنگلهای انبوه قرار دارد. مسیر دسترسی به این آبشار با ماشین و در انتها به صورت پیاده امکان پذیر است. بخشی از مسیر که به صورت پیاده تا آبشار طی می شود دارای نقاط ضعف و قوتی است که بر منظر مسیر اثر گذاشته است. بنابراین در این گزارش به بررسی پتانسیلها و چالشهای مسیر پیاده که تنها مسیر دسترسی به آبشار است، پرداخته خواهد شد.
بررسی ویژگیهای مسیر آبشار کبود وال
در ابتدای مسیر، وجود سردر باعث شاخص شدن و نشانه ای بر شروع مسیر پیاده است، اما این شاخص شدن باعث معطوف شدن توجه به مسیر و غافل ماندن از فضای سبز اطراف و جنگل کبودوال که جز جنگلهای توریستی است، می شود. در بدو ورود نورپردازیهای کف مسیر خودنمایی می کند که این نورپردازی فاقد هدف و ایده خاص و رنگ متناسب با بستر است.
وجود امکان حرکت از دو سوی جریان آب در این دره و در مسیر حرکت به سمت آبشار کبود وال، باعث ایجاد تنوع در مسیر دید و منظر شده بود. ولی انتخابی نبودن مسیر حرکت و دیکته کردن آن به مخاطب، می تواند از ویژگیهای منفی مسیر باشد. البته باید توجه داشت که این امر وابسته به ویژگیهای طبیعی مسیر و توپوگرافی و همچنین هزینه اجرا و در خوش بینانه ترین حالت، دخل و تصرف کم در طبیعت است.
جهت ارتباط عرضی مسیرهای حرکت از پلهایی استفاده شده بود که علاوه بر ارتباط دو طرف، به عنوان نظرگاه و فضایی جهت برقراری ارتباطی متفاوت با مسیر و دید به رود عمل کرده بود. علاوه بر موارد ذکر شده، قاب شدن منظره از دیگر ویژگی این پلها است. در طول مسیر برای گذر از شیبهای تند، پله هایی تعبیه شده است که در بعضی نقاط به لحاظ ارتفاع و ابعاد کف پله، تناسبی با هم نداشتند و موجب اختلال در در حرکت بودند.
در حاشیه مسیر در برخی نقاط، نرده (سکوی سنگی، نرده طرح چوب) طراحی و اجرا شده است که تقریباً هماهنگ با طبیعت و هماهنگ با طرح است. برخی نقاط نیز فاقد نرده یا حفاظ است که این موضوع ممکن است امنیت بازدیدکنندگان را به خطر بیندازد. در قسمتهایی از مسیر علاوه بر نرده های طراحی شده، نرده های الحاقی نیز مشاهده می شود که جز بر هم زدن منظر راه آبشار کبود وال نقش دیگری نمی تواند داشته باشد. در هر صورت نکته مهم آن است که برای این گونه تمهیدات باید از مصالح متناسب با بستر و با کیفیت مناسب استفاده کرد.
در طول مسیر حرکت به سمت آبشار کبود وال، فضایی جهت استراحت موقت و نفس تازه کردن به چشم نمی خورد، به جز یک مورد که آن هم به صورت نمیکتهایی تخریب شده در نیمه راه مشاهده می شود. بازدیدکنندگان در حین پیاده روی در مسیر برای استراحت در لبه راه توقف کرده و یا بر روی پله ها می نشینند که این امر موجب اختلال در حرکت سایر بازدیدکنندگان می شود. نبود امکان لمس طبیعت در مسیر، یکی از ویژگیهای منفی راه محسوب می شود چرا که این مسیر صرفاً به صورت گذری از طبیعت مطرح شده و امکان یکی شدن با طبیعت در آن پیش نمی آید.
به علاوه، انتخاب نامناسب مصالح و شیب بندی نادرست، باعث جمع شدن آب در قسمتهایی از مسیر شده است که این موضوع در روزهای بارانی برای بازدیدکنندگان مشکلات عبوری به وجود می آورد. در مسیرهایی که فاقد شیب هستند، شایسته بود از مصالح نفوذ دهنده آب مانند شن استفاده می شد.
چالشها و پتانسیلهای مسیر
پتانسیلها: وجود کوه، جنگل و رود در کنار هم که همنشینی کم نظیری از طبیعت را پیش چشم مخاطب قرار می دهد.
چالشها: بستری با توپوگرافی و شیب متغیر، محدود بودن فضای طراحی.
نکات منفی طرح: نبود امکان لمس طبیعت (لمس آب، لمس درختان)، نورپردازی نامناسب کف مسیر در ابتدای طرح، شیب بندی نامناسب، تحمیلی بودن جهت حرکت، نبود ایستگاه در طول مسیر، جزئیات اجرایی ضعیف.
نکات مثبت طرح: طراحی پل برای ارتباط عرضی دو طرف رود که به عنوان نظرگاه هم استفاده می شد، حرکت از دو سوی رود که پرسپکتیوهای مختلفی پیش چشم قرار می داد.
جمع بندی
شایسته است قبل از اجرای یک پروژه، جنبه های مختلف دخیل در طرح و نمونه موردی های مختلف خارجی و داخلی بررسی شود تا طرحی متناسب با بستر اجرا شود. چرا که هر چه طرح همگام با بستر باشد، مراجعه کنندگان ارتباط بیشتری با طرح برقرار کرده و تاثیرات مطلوبی از سایت خواهند گرفت. در یک جمله می توان گفت که مطالعات دقیق قبل از اجراء، در نظر گرفتن اقلیم و بستر و تسلط بر جزئیات اجرایی در هر چه شاخص کردن اهداف پروژه تاثیرگذار است.
مقاله حاضر، دستاورد سفر پژوهشی جمعی از دانشجویان معماری منظر دانشگاه های بینالمللی امام خمینی، شهید رجایی، تهران، شهید بهشتی و دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات به استان گلستان در اردیبهشت ماه ۱۳۹۶ است که با راهنمایی دکتر محمدرضا مهربانی گلزار تنظیم شده است.