تالاب چیست؟
از لحاظ کنوانسیون رامسر، تالابها شامل مردابها، باتلاقها، لجنزارها، آبهای طبیعی یا مصنوعی اعم از دائمی یا موقت است که آبهای شیرین، تلخ یا شور در آن به صورت راکد یا جاری یافت می شود. (پرنیان و همکاران، 1385). تالابها دارای اکوسیستم هایى پیچیده و حیاتى هستند که در آنها تنوع گونه هاى گیاهى و جانورى بالایى وجود دارد که هیچ گونه تشابه و جایگزینى براى آنها در طبیعت وجود ندارد.
جایگاه تالابها در صنعت توریسم
یکی از روشهاى حفظ و نگهدارى تالابها معرفى آنها به عموم مردم، بالاخص متخصصین حوزه های مربوط به محیط زیست و رشته هاى مرتبط و شناساندن اهمیت این مناطق به آنها است. این امر با جذب افراد به مشاهده و تجربه و لمس تالابها از نزدیک تحقق می یابد تا هم با این روش اهمیت این اکوسیستم را درک کنند و هم به صنعت توریسم کمک شود.
معرفی تالاب آلاگل
تالاب آلاگل در 60 کیلومتری شمال گنبد کاووس و در شرق جاده آق قلا به اینچه برون واقع شده است. مساحت آن در زمان پر آبی به 2500 هکتار و عمق آن به 2.5 متر می رسد. این تالاب در چند کیلومتری مرز ترکمنستان و در مرکز شوره زار بزرگ ترکمن صحرا واقع شده و یک دریاچه آب شور است. به همین جهت پرورش ماهیان آب شور دریای خزر به ویژه ماهی سفید و کپور در این تالاب رونق زیادی دارد. (خبرگزاری فردانیوز، 1394).
آب این تالاب همانند تالابهای آجی گل و آلماگل از رودخانه مرزی اترک و زهکشی های طبیعی نهرهای شور به نامهای سامان و شورجه تأمین می شود. برخی از نقاط پیرامونی تالاب با نی و جگن و درختچه های گز پوشیده شده و بستر آنرا در اکثر نقاط، پوشش سبزی از جلبک بطور یکنواخت در بر گرفته است. هر ساله در فصل مهاجرت، هزاران پرنده به این تالاب و دیگر تالابهای استان آمده و انواع قو، فلامینگو، اردک، پرستوی دریایی، چنگر، غاز، سلیم، کاکائی، بالکان، آبچلیک و … را می‌توان در آنجا مشاهده کرد (خبرگزاری Isfahan.irib، 1396).
وضع موجود تالاب آلاگل
کمتر زیستگاهى دارای اهمیتی را مى توان پیدا کرد که تا به این حد در مورد آن غفلت شده باشد. در تمام طول تاریخ، تالابها به عنوان اراضى نامناسب، بى فایده، مضر، بسترى براى زندگى وحوش و مامنى براى حشرات ناقل بیماریها شناخته شده اند. به همین دلیل رابطه انسان با تالابها خصمانه و در جهت تخریب آنها بوده است. (همان) تالاب آلاگل همانند دیگر تالابهاى موجود در کشور و حتی سایر کشورها دچار کمبود توجه شده است و همانند دو تالاب دیگر نزدیک خود ( تالاب آلماگل و آجی گل) به دلیل عدم حفاظت و نگهداری در معرض نابودی است.
فرصتها و تهدیدهاى تالاب آلاگل
فرصتها
- تالاب آلاگل با توجه به وسعت و گستردگى آن نسبت به دو تالاب همسایه خود وضعیت مناسب ترى دارد که این باعث امیدوارى است تا بتوان از آن بهتر نگهدارى کرد.
- این تالاب دارى تنوع بالایى از پوشش گیاهى، آبزیان، دوزیستان، خزندگان، پرندگان و پستانداران است که باید در حفظ آنها کوشید.
- این منطقه داراى آب و هواى مناسبى است که این موضوع باعث می شود تا مسافران داخلى و خارجى را به سمت خود هدایت کند.
تهدیدها
- عدم اطلاع رسانى کافى درباره اهمیت تالاب و پتانسیلهاى این مناطق بکر به عموم مردم و متخصصین.
- به منظور دفع زباله هاى موجود در منطقه چاله اى را در زمین ایجاد کرده اند که باعث آلودگى بیشتر و به تبع آن دفع مهاجرت پرندگان به این ناحیه می شود.
- به دلیل نظارت اندک روى این منطقه، افراد با روشن کردن آتش کنار تالاب موجب خرابى هر چه بیشتر این تالاب ارزشمند می شوند.
- به دلیل دور بودن و همچنین صعب العبور بودن این منطقه و اطلاع رسانى ضعیف، تالاب آلاگل براى بسیارى از افراد ناشناخته و اهمیت آن مشخص نشده است.
- شکار بى رویه در این منطقه موجب ضربه زدن به اکوسیستم پرندگان و همچنین پراکنده شدن زباله هاى غیر قابل بازگشت به طبیعت در منطقه شده است.
نتیجه گیری
براى معرفى و حفظ تالاب و جلوگیرى از آسیب رسیدن منطقه لازم است که اقداماتى به انجام برسد. بخشی از این اقدامات به شرح زیر است:
- حفظ حریم منطقه از حیاتی ترین نکات در حفظ تالاب است. جلوگیرى از نزدیک شدن خودرو به تالاب و محدود کردن مسیر دسترسى سواره به منطقه براى جلوگیرى از ایجاد آلودگى صوتى و آسیبهاى ناشى از آن موجب می شود تا این تالاب از گزند آسیبهای کنونی تا حدی در امان بماند. همچنین تعریف سلسله مراتب براى دسترسى پیاده و گردشگران جهت تسهیل رفت آمد آنها اقدامی ضروری است.
- می توان امکان انجام فعالیتهایی مانند شکار و ماهیگیری را به صورت کنترل شده در تالاب ایجاد کرد به نحوی که در عین حفظ تالاب از آسیبهای احتمالی، زمینه برای تفریح و تفرج در تالاب برای افراد فراهم شود. به علاوه، به وجود آوردن مکانهایى براى توقف، به طورى که با تالاب هماهنگ بوده و منظر آن را برهم نزند (حداقل دخالت در منطقه، استفاده از رنگهاى هماهنگ با محیط و …) باید برنامه ریزی و ایجاد شوند.
منابع
- پرنیان, سخید؛ فرشچی، پروین؛ هنردوست، فرهاد. ۱۳۸۵. بررسی عوامل تخریب اکوسیستم تالاب آلاگل و ارائه راهکارهای مدیریتی جهت کاهش تخریب آن، سومین همایش ملی بحرانهای زیست محیطی ایران و راهکارهای بهبود آنها، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات مرکز اهواز.
- حسین نژاد، مجتبی؛ بدراق نژاد، ایوب؛ خسروی، سمیه. ۱۳۹۲. ارزیابی توانهای اکوتوریسمی تالابهای استان گلستان با استفاده از مدل برنامه ریزی راهبردی فریمن، همایش ملی توسعه صنعت گردشگری با تاکید بر پارکهای ملی و تالابها با محوریت استان گلستان، گالیکش، دانشگاه پیام نور گالیکش
- خبرگزاری فردانیوز، 20 مرداد 1394. تالاب آلاگل در آستانه نابودی، کد خبر: ۴۳۷۰۶۷
- صدا و سیمای مرکز اصفهان، 19 اردیبهشت 1396. تالاب آلاگل و آلماگل
مقاله حاضر، دستاورد سفر پژوهشی جمعی از دانشجویان معماری منظر دانشگاه های بین‌المللی امام خمینی، شهید رجایی، تهران، شهید بهشتی و دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات به استان گلستان در اردیبهشت ماه ۱۳۹۶ است که با راهنمایی دکتر محمدرضا مهربانی گلزار تنظیم شده است.
