تا به حال به باغ گیاهشناسی کودکان یا کودکستان کشاورزی فکر کرده اید؟ از اینکه سن کودک را برای آموزش گیاهشناسی در نظر بگیریم چه عایدمان می شود؟
احتمالاً شما هم به عنوان یک معمار منظر حداقل یک بار از یک باغ گیاهشناسی بازدید داشته اید. حداقل در واحد گیاهشناسی شما را به یک باغ گیاهشناسی برای دیدن و آشنایی با گیاهان می برند. اما سوال این است تا حالا چقدر از این بازدید ها موثر بوده است؟ یا چقدر گیاهان را می شناسید؟ منظورم این نیست که گیاهان را مطالعه کرده اید. منظورم این است با دیدن برگ گیاه یا حتی خود آن بدون مراجعه به منبع خاصی بتوانید گیاه را تشخیص دهید و موارد کاربرد آن را هم نام ببرید.
عموم بازدید ما از یک باغ گیاهشناسی معطوف به گوش دادن به حرف های راهنما است. در واقع راهنما شما را از مسیرهایی عبور می دهد و به قول خودش از خانواده گیاهی خاص به خانواده دیگر منتقل می کند. تقسیم بندی گیاه شناسان در شکل گیری باغ های گیاه شناسی موثر است یا این گونه باغ ها هم طراحانی دارند؟
عمده باغ های گیاهشناسی فاقد ساختار طراحی شده هستند و در آنها هماهنگی گیاهان با هم و ایجاد محیط و بستر مناسب برای رشد گیاهان ارحج تر است تا ساختار هندسی باغ یا زیبایی مناظر!
به عنوان مثال اگر نگاهی به تصویر هوایی باغ گیاه شناسی ملی ایران بیندازیم، اصولاً به نظر نمی رسد طراحی آن ساختارمند باشد و به نظر می رسد در زمین مربع شکلی که به این کار اختصاص یافته است تنها مسیرهایی برای رسیدن به گیاهان تعبیه شده است.
قضیه وقتی جذاب تر می شود که در برخی اوقات باغ تاریخی ما تبدیل به باغ گیاهشناسی شده است که این هم نقض غرض است. باغی که ساختارش برای تفرج است نمی تواند محل نگهداری گیاهان مختلف از کشورهای مختلف باشد.
گیاهان در باغ ایرانی یا مثمرند یا نگهداری آنها آسان است. در واقع پایداری از ویژگی های باغ ایرانی است و نباید در این باغ گیاهی را کاشت که با اقلیم سازگار نیست یا مراقبتی بیش از گیاه بومی نیاز داشته باشد.
حال با این پیش زمینه آیا بهتر نیست باغ های گیاهشناسی حرفه ای ایجاد کنیم؟ یا اینکه چقدر به این نوع از باغ ها احتیاج است؟ و یا اینکه این باغ ها چه ویژگی هایی دارند و اصولاً طراحی آنها چقدر مهم است؟
بیایید لحظه ای به این فکر کنیم که هر کدام از ما در کودکی در یکی از باغ ها که هماهنگ با نیاز کودک هم طراحی شده است، اوقات مان را سپری می کردیم. مثلا یکی از این باغ ها در مقیاس کوچک کودکستان ما بود. به جای بالا رفتن از آهن و بازی با طناب با گیاهان سر و کله می زدیم. جدای از اینکه در آینده قصد داشتیم گیاه شناس یا طراح منظر بشویم، اطلاعات گیاهان همه جا به دردمان می خورد. هر کس می توانست در خانه خود از گیاهانش به صورت حرفه ای مراقبت کند.
اصولاً یادگیری هر چیزی از کودکی بهتر و آسان تر است و شاید مطالب علمی پایه ای مانند این نیز باید از کودکی آموزش پیدا کند.
همگان می دانند تاثیر محیط آموزشی بر یادگیری در چه حدی است. پس یک باغ گیاه شناسی با طراحی مطلوب برای کاربر خاص می تواند در گیاهشناسی وی و به خاطرسپاری گیاهان نقش مهمی داشته باشد. اینجاست که طراحی مطرح می شود و آموزش با ابزار طراحی هدفمند عمل می کند.
من نمونه ای را در کشور سراغ ندارم که هدفش اشنایی کودکان با گیاهان و فضای سبز باشد. اما در ویتنام در کنار یک کارخانه کفش سازی ابتکار جالبی خلق شده است. بنایی که بیشتر باید آنرا باغ گیاهشناسی کودکان یا کودکستان کشاورزی نامید.
کودکان کارگران این کارخانه به جای بازی در اتاقی کوچک به نام کودکستان، در باغ گیاهشناسی اوقات دور از خانواده را می گذرانند. باغ حلزونی سبز – یا به قول طراحش کودکستان کشاورزی ویتنام نمونه ای بارز از شاهکار معماری بناهای آموزشی در دنیا محسوب می شود که نگاه هر بیننده و بخصوص هر معمار منظری را به خود خیره می کند.
این باغ گیاهشناسی که از آن به نام کودکستان کشاورزی یاد می شود با طراحی زیبا و خلق فضاهای مکث و همچنین امکان نزدیکی کودکان و گیاهان سعی کرده تا با ساختارمند کردن کشت گیاهان در عین انتقال مفاهیم گیاهشناسی، نظم را هم آموزش دهد. این کودکستان کشاورزی در کنار یک کارخانه کفش سازی به منظور پذیرایی، آموزش و آشنایی ۵۰۰ کودک به اصول فنی کشاورزی ساخته شده که بیشتر والدین این بچه های در کارخانه کفش سازی کنار این باغ سبز با آرامش خاصی مشغول به کار هستند.
فرم باغ گیاهشناسی کودکان
فرم بنای موجود به گونه ای است که تجربه دیدن گیاهان در ارتفاع و ایجاد باغ بام را نیز برای کودکان فراهم ساخته است. این بنا که در آب و هوای گرمسیری کشور ویتنام ساخته شده است؛ در واقع بهترین شرایط را برای پرورش گل ها، گیاهان و درختان را در کمترین زمان ممکن فراهم کرده تا آموزش برای کودکان با روند بیشتری شکل بگیرد.
معماری جالب این باغ کودک به گونه به اجرا در آمده است که سقف مارپیچی – حلزونی آن قابلیت کشت گیاهان و درختان را دارا باشد.
سالن های استراحت، کتابخانه و کلاس های درسی، زمین کاملاً سبز و پوشیده از چمن، فضای مناسب و بدون آلودگی برای بازی کودکان و … در جای خود شاهکاری از مهندسی معماری در حوزه فضاهای آموزشی را به خود اختصاص داده است.
این باغ مارپیچی سبز توسط آژانس معروف معماری VO Trong Nghia کشور ویتنام در زمین نسبتاً وسیعی طراحی، اجراء و ساخته شده است.
