مقدمه
کودکان امروز آینده سازان فردای کشورها هستند. برای داشتن فردایی بهتر، امروز بایستی به نیازهای این قشر توجه کرد و آنها را در محیط بهتری پرورش داد. کودکان از نظر ویژگیهای روانشناختی و رابطه‌ای که به لحاظ ادراکی و رفتاری با محیط برقرار می کنند، با دیگر گروه های جامعه متفاوت هستند. آنها حساس ترین و تاثیرپذیرترین گروه سنی جامعه را تشکیل می‌دهند و مهمترین سالهای زندگی خود، یعنی زمانی که پایه های رشد شخصیتی، ذهنی، جسمی و اجتماعی آنها شکل می گیرد را سپری می کنند. محیط های طبیعی و اکوتوریستی بستر مناسبی است در شناخت محیط توسط کودک، به صورتی که او سردی و گرمی را روی پوست خود احساس کند، زمین زیر پای خود را بشناسد، صداها و بوهای پیرامون خود را بشنود، نور محیط را با شدت طبیعی آن احساس کند و در نهایت ارتباط خود را با فضاهای طبیعی افزایش دهد.
علاوه بر فضاهای طبیعی، سایتهای تاریخی نیز تاثیر بسزایی در رشد و خلاقیت کودکان دارند به صورتی که کودک با آشنایی با سایتهای تاریخی، اشخاص نامدار و وقایع تاریخی گذشته را بهتر درک می کند و نسبت به محیط زندگی خود احساس تعلق بیشتری پیدا می کند. در نهایت می توان گفت که محیط به خودی خود، بیش از کتابها و مقاله ها، بهترین آموزگار کودکان است. فضای آموزشی و خانوادگی روسیه به صورتی است که نظامهای آموزشی، کودکان را برای ارتقای سطح فکری و شخصیتی به فضاهای اکوتوریستی و تاریخی می آورند. همینطور این نوع فعالیت در نهاد خانواده ها هم رسوخ پیدا کرده و کودکان را از همان زمان کودکی به دیدن و ارتباط برقرار کردن با اینگونه از فضاها ترغیب می کنند. این گزارش با مطالعات میدانی و بازدیدهای صورت گرفته از فضاهای اکوتوریستی و تاریخی مختلف در روسیه، تلاش دارد تا تاثیر این فضاها را بر روحیه و شخصیت کودکان بررسی کند.
تاثیر ارتباط کودکان با فضاهای اکوتوریسمی و تاریخی در روسیه
تحقیقات اخیر نشان داده است تجارب جدید در محیط ها به ویژه در اوایل دوران کودکی، تاثیر زیادی بر هوش و پیشرفت کودک می‌گذارد. در واقع کودکان فعالیتهای خود را مطابق شرایط محیط و اهدافشان انجام می‌دهند و نتیجه این فعالیتها، یادگیری است. محیط فیزیکی رفتار انسان را تحت تاثیر قرار می دهد و کودکان را قادر به شناخت خود در طی سالهای کودکی می کند. (francis, 1997) با توجه به مشاهداتی که در فضاهایی مانند پارک کلومنسکوی در مسکو یا باغ کاترین، کابین پتر کبیر و ناو جنگی آئورورا و … در سن پترزبورگ انجام شد، کودکان با مکانهایی که به خواسته ها و نیازهای آنها در فرآیند رشدشان نزدیکتر باشد، تعامل و روابط عاطفی مطلوبتری برقرار می کنند. در همین راستا تاثیراتی که فضاهای اکوتوریستی و تاریخی بر کودکان می گذارد به این صورت است:
- ارتباط مستقیم با محیط های طبیعی امکان یادگیری را با لمس کردن، دیدن، شنیدن و تجربه مستقیم را فراهم می کند و باعث ایجاد حس کنجکاوی و کشف در کودکان می شود.
- تماشای چرخه حرکتی طبیعت مانند تغییر شکل ابرها، تکان خوردن برگ درختان، تغییر رنگ آنها در فصلهای مختلف و بارش برف، باعث درکی عمیق نسبت به پدیده های طبیعی و آفرینش می شود.
- ارتباط با عناصر طبیعی باعث افزایش خیال پردازی و رویاپردازی در دوران کودکی می شود.
- امکان بازی کودکان در فضاهای طبیعی، امکان آموزش فعالیتهای جمعی را برای کودکان فراهم می کند.
- بازدید از سایتهای تاریخی باعث آگاهی کودکان نسبت تاریخ شهر و کشور خود می شود.
- حضور در فضاهای تاریخی باعث یادگیری نوع رفتار و منش در اینگونه از فضاها می شود.
الزامات فضاهای اکوتوریسمی و تاریخی
برای آنکه کودک مکانی خاص را به دیگر مکانها ترجیح دهد، این مکان باید خواستها و نیازهای او را برآورده کند و بین کنش و ویژگیهای محیطی مربوطه تناسب ایجاد شود. در این حالت کودک برای ارضای نیازهای خود با محیط تعامل پیدا می کند. همچنین زمانی که زمینه اجتماعی – اکولوژی برای تحقق این قابلیت تقویت می شود، کودکان ممکن است نسبت به مکان، احساسات عاطفی شدید نشان دهند. یادگیری فعال در محیط های بیرونی نسبت به محیط های بسته، تمام ابعاد رشد کودک را ب رمی انگیزد. کودکان نیازمند محیط هایی هستند که آنان را مخاطب قرار دهد، به چالش وا دارد و توجه آنان را جلب کند تا آنها مشاهده کنند و بیاموزند. در همین راستا عواملی که در جذب کودکان به فضاهای طبیعی و تاریخی اهمیت فراوان دارد به شرح زیر است:
- امنیت روحی و روانی برای کودکان
- ایجاد دسترسی و فعالیت راحت و مناسب برای کودکان و خانواده ها
- آموزش با ایده های خلاقانه در حین حضور و گردش در فضاهای طبیعی و اکوتوریستی
- آموزش مربیانی متخصص در ارائه اطلاعات فضاهای تاریخی و اکوتوریستی به کودکان
- امکان بازی و فعالیت کودک در طبیعت و ایجاد حس مکاشفه نسبت به پدیده‌ها
- طراحی فضاهای جذاب و کشف شدنی برای برانگیختن حس کنجکاوی کودک
نتیجه گیری
با توجه به آنچه گفته شد، کودکان از حساس ترین و تاثیرپذیرترین اقشار جامعه محسوب می شوند که تربیت صحیح آنها برای آینده جامعه مفید خواهد بود. کودکان باید این حق را داشته باشند که در فضاهای طبیعی، اکوتوریستی و تاریخی فعالیت کنند و ادراکات خود را نسبت به این گونه از فضاها افزایش دهند. یکی از نکته های بسیار مهم در سیستم آموزشی روسیه، فهم درست نظام آموزشی از نوع رفتار با کودکان است، به صورتی که حضور کودکان در فضاهای اکوتوریستی و تاریخی یکی از اهداف اصلی آموزش است و خانواده ها هم اهمیت این موضوع را برای کودکان خود درک می کنند. نکته دیگر احساس رضایت کودکان از تجربه این گونه فضاهاست، به طوری که فضاها نسبت به حضور کودکان ارزش قائل شده و کودک در فضا احساس آرامش، شعف، امنیت و حس کنجکاوی دارد. در نهایت می توان گفت که نظام آموزشی و فرهنگی خانواده های روسیه بر این پایه استوار است که کودکان نیز مانند بقیه اقشار جامعه، حق حضور در فضاهای طبیعی، اکوتوریستی و تاریخی را دارند. این نگرش فواید بسیاری برای خانواده، کودک و جامعه خواهد داشت.
منابع
- رزمان، ابراهیم؛ ۱۳۹۴. طراحی کودکستان با نگاهی به نقش طبیعت در آموزش کودکان. دومین کنفرانس بین المللی مدیریت و مهندسی صنایع. استانبول، ترکیه
- صفری، حسین و جهانگیری، تینا؛ ۱۳۹۴. نقش پارکها و بوستانهای کودک در رشد و آموزش کودکان. اولین همایش بین المللی انسان، معماری، عمران و شهر. تبریز، ایران
- مدنی، رامین و کمایی، ساغر؛ ۱۳۹۳. نقش طبیعت در طراحی فضای آموزشی کودکان با تاکید بر ارتقای خلاقیت آنان. کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار، تهران، ایران
| * مقاله حاضر، دستاورد سفر پژوهشی جمعی از دانشجویان معماری منظر دانشگاه های بین‌المللی امام خمینی، تهران، شهید بهشتی، شهید رجایی و دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات به کشور روسیه در مهر ماه ۱۳۹۵ است که با راهنمایی دکتر محمدرضا مهربانی گلزار تنظیم شده است. |
