با تبدیل شدن “شهر پایدار” به یکی از موضوعات مهم قرن بیست و یکم، نگاهی دقیق تر به نقش معمار منظر – به عنوان کسی که در این فرآیند نقش بارزی دارد – خواهیم داشت. وقتی به واژه پایداری می اندیشیم، زندگی در نواحی طبیعی دوردست با صفحات خورشیدی، شیوه های دفع فاضلاب در محل، یک باغ بزرگ سبزیجات و یا حتی تعدادی دام در نظر ما می آید. در واقع یکی از دلایل تغییرات آب و هوایی، فرار مردم از شهرها و پناه بردن به طبیعت است. به سبب زندگی در حاشیه شهرها کربن موجود در هوا از طریق دست اندازی و تغییر بیش از پیش محیط های طبیعی توسط انسانها، افزایش می یابد. بنابراین جهت تفکر در باب پایداری لازم است بدانیم که شهرهای متراکم نه تنها مشکل ما نیستند بلکه راه حل مساله نیز هستند.
با این تصویر ذهنی، این فکر به ذهن خطور می کند که شهرهای پایدار مساوی با ساختمانهای سبز هستند. علی رغم اینکه معماران و مهندسان اخیراً پیشرفتهای مناسبی در این زمینه داشته اند، اما تلاشهای آنها تنها بخش کوچکی از این مساله را پوشش می دهد؛ همین مساله در مورد استفاده مجدد، کاهش و بازیافت مواد نیز صدق می کند. همه ملزم به انجام این موارد هستند، اگر چه هر یک از این فعالیتها به تنهایی باعث بقای دنیا نمی شود. اینجاست که معماری منظر مطرح می شود؛ معماری منظر نه تنها شهرها را زیست پذیرتر می کند، بلکه رابطه پیچیده بین شهرها و طبیعت اطراف آنها را نیز درک می کند؛ رویکرد کل گرا، در جایی که انبوه شهر و فرآیندهای طبیعی آن در ارتباط با هم می توانند شهر را به سمت پایداری سوق دهند، ما را مقدور می کند تا پدیده شهر را به عنوان یک موجود زنده و واحد ببینیم.
زیرساختهای سبز
یکی از راه حلهای معماران منظر جهت ایجاد پایداری، ورود طبیعت به شهرها و در نتیجه آن پاسخگویی به نیاز انسانها به طبیعت است. البته رسوخ طبیعت به شهر تنها با ساخت پارکهای سبز و پناه آوردن مردم از شهر به فضاهای طبیعی تجلی نمی یابد، بلکه بنیادی تر از آن به شبکه های سبز و مسکن طبیعی می پردازد. این ایده در مقیاسی بزرگ توسط شرکت طراح پروژه هایلاین در نیویورک (پروژه ای که خط راه آهن مرتفع و بدون استفاده را تبدیل به یک فضای سبز عمومی کرد) به کار گرفته شده است. در اینجا طراحی، به جای ایده پارک شهرهای سنتی به طبیعت اجازه داد تا بخشی از بافت شهر شود. پروژه هایلاین یک مثال مناسب از بکارگیری الگوی گیاهی به عنوان افزایش دهنده تنوع زیستی در نواحی شهری است.
منظر شهری
معماران منظر نقش موثری در آینده شهرسازی پایدار دارند به طوری که ایده منظر شهری نیز مطرح شده است. این ایده منظر و نه معماری را قادر می کند تا با تلفیق عناصری مانند اکولوژی و فرآیند، نقش مهمی در شکل دهی به ساختار شهری معاصر داشته باشد. مایکل ون واکنبورگ و همکارانش با بکارگیری این ایده نه تنها چگونگی خلق فضاهای عملکردی – اکولوژیکی در معماری منظر پرداختند بلکه تجربه منظر و فرآیندهای آنرا نیز به نمایش گذاشتند. پروژه اخیر این تیم طراحی، متمرکز بر تعامل بافت شهر با رودخانه هادسون بود که نتیجه آن، راه حلهای طراحی پایدار منجر به ساخت فضاهای زیست پذیر پیرامون رودخانه و افزایش ارزش اقتصادی منطقه شد.
زهکشی پایدار شهری
در حالی که کیفیت و کمیت آب در سراسر کره زمین به مرور زمان در حال کاهش است، آب به عنوان یکی از مولفه های اساسی در پایداری مطرح می شود. این مسئله تاثیر مهمی در بافت شهرها و در ارتباط با سطوح سخت وآلاینده ها دارد. ایده هایی از قبیل SUD (از روشهای زهکشی پایدار شهری) پاسخگوی مساله پایداری هستند اما در مقیاسهای بزرگتر با ضعف مواجه هستند. هر چند معماران منظر از این روش استفاده کرده و بکارگیری آن را در فضاهای عمومی و در ترکیب با ملاحظات اکولوژیکی ترویج کرده اند. پارک تالابی کوئن لی طراحی شده توسط تورنسکیپ نه تنها با بکارگیری قوانین SUD و پاکسازی پساب، استفاده از این شیوه را تضمین کرد و به مدیریت احیاء تالابها و خلق فضاهای سبز عمومی فعال و زیبا نیز دست یافته است.
رودخانه های پایدار شهری
اکثر شهرهای بزرگ در اطراف رودخانه ها شکل گرفته اند. امروزه ترکیبات آب رودخانه ها نشان می دهد که تعداد زیادی از این رودخانه های شهری به واسطه توسعه های شهری از طریق کانالیزه کردن و سیستم های فاضلاب، آلوده شده اند. معماران منظر شروع به احیاء مجدد این نواحی به عنوان فضاهای مهم اقتصادی، تفریحی و محیطی کرده اند. مثال شایان توجه در این حوزه، احیاء رودخانه سئول است. پروژه ای که در آن معمار منظر موقعیت رودخانه Cheonggyecheon را از زیر یک بزرگراه اصلی تغییر داده است. نتایج حاصل، نشان دهنده افزایش ۶۳۹ درصد تنوع زیست محیطی، کاهش ۳۵ درصدی آلودگی، ذخیره غذایی ۲۰۰ ساله و خلق فضاهای زیبای عمومی بود.
کاشت در بافت شهری
همچنین معماران منظر شروع به کشف شیوه های جدید جهت حضور طبیعت در محیط های ساخته شده کرده اند. حضور گونه های گیاهی در شهرها نه تنها باعث بهبود ظاهر خیابانها می شود، بلکه سبب خلق فضاهای طبیعی زیست پذیر و کاهش اثر جزیره های گرمایی ناشی از زیرساختها، بهبود کیفیت هوا و افزایش امنیت غذایی از طریق رشد گیاهان خوراکی می شود. یکی از بهترین نمونه های مرتبط، پارک ملنیوم در شیکاگو ساخته تری گوئن است. در واقع این پارک، یک باغ سقفی ۲۴.۵ هکتاری است که بزرگترین باغ سقفی جهان به شمار می رود.
در نهایت به جای احساس ناخوشایند درباره زندگی در شهرها باید نسبت به پتانسیل و قابلیتهای شهرهای پایدار آگاه باشیم؛ باید زندگی متراکم در شهرها را یاد گرفته و اجازه دهیم تا معماران منظر ساخت و ساز شهرها را به سمت بقای دنیا پیش ببرند.
منبع: +
