هنر محیطی
هنر در دوره‌های مختلف زندگی بشر طیفی از اشکال مختلف به خود گرفته است و در تمام طول تاریخ هنرمندان میل شدیدی برای درگیر شدن با زمینه کالبدی و ذهنی جامعه از خود نشان داده‌اند و این موضوع زمانی با موفقیت همراه بوده که کار هنری با یک مکان یا واقعه خاص پیوند خورده و هنر عمومی را به وجود آورده است. با قبول این فرض که هنر محیطی در عرصه‌های عمومی به دنبال تقاضای جامعه شهری و مبتنی بر کیفیت به وجود می‌آید، میتوان برای ارتقای کیفیت فضای شهری در عالی‌ترین مرتبه از هنر محیطی بهره گرفت، همینطور هنر میتواند فضاهای شهری را مبدل به مکان شهری کند و روح و لطافت را به فضای عمومی ببخشد. با وجود تمایزات موجود در انواع هنرهای شهری در عرصه‌های عمومی، هدف و تاثیر مشترک این هنرها خاطره‌سازی، هویت‌بخشی و کمال بخشیدن به فضاست. به بیان دیگر هنر محیطی عاملی است که میتواند با شناخت ظرفیت های پنهان محیط باعث سرزندگی فضا و بهبود زندگی انسان‌ها شود. این گزارش به بررسی تاثیرات هنر محیطی در سرزندگی، اشتغال‌زایی و هویت‌مندی در جزیره هرمز می‌پردازد.
هنر محیطی در جزیره هرمز
جزیره هرمز، جزیره‌ای بیضی شکل است که درواقع نوعی گنبد نمکی به مساحت 42 کیلومتر مربع است. از شاخصه‌های خاص این جزیره خاک‌های رنگی آن است که بسیاری از آنها برای مصرف خوراکی و رنگ‌های نقاشی استفاده می‌شود و باعث ایجاد شخصیت خاصی برای این منطقه شده است. در محله‌های جزیره هرمز ما شاهد نقاشی‌های دیواری بسیار زیبایی هستیم که گردشگران را به خود جذب می‌کند، این نقاشی‌های دیواری که به منظور راهنمایی گردشگران برای رسیدن به موزه دکتر احمد نادعلیان ترسیم شده، خود باعث جذابیت و سرزندگی آن فضا شده است. دکتر نادعلیان دانش آموخته نقاشی و دکترای فلسفه هنر در زمینه تخصصی نقاشی و تزئینات دیواری هستند، که با شناخت پتانسیل‌های طبیعی این جزیره توانسته است هنر و طبیعت جزیره هرمز را به نمایش همگان قرار دهد. در جزیره هرمز به دلیل نبود کار برای جوانان، فقر و بیکاری باعث معضلات بسیاری شده است که اول از همه گریبانگیر زنان و کودکان آنها می‌شود. به همین خاطر دکتر نادعلیان آموزش نقاشی با خاک‌های رنگی را در جزیره با استفاده از نبوغ ذهنی زنان محله به صورت داوطلبانه شروع کرده‌اند.
تاثیرات هنر محیطی در جزیره هرمز
در طی سالهای متوالی با تلاش بی وقفه مردم، هنر محیطی به یکی از جذابیت‌های اصلی و جدانشدنی جزیره هرمز تبدیل شده است، که هر ساله گردشگران بسیاری برای دیدن این آثار به این جزیره سفر می‌کنند. در حال حاظر در جزیره کارگاه‌های بسیاری در خانه‌ها شکل گرفته است که جامعه زنان به صورت گروهی یا فردی در زمینه نقاشی فعالیت دارند و آثارشان را عرضه می‌کنند. از تاثیرات مثبت دیگری که هنر محیطی در جزیره هرمز گذاشته است، میتوان به تنوع و اشکال خاص آنها اشاره کرد که خود باعث پویایی فضا شده‌اند. اشکال و هندسه این نقاشی‌ها را، با زیبایی تمام با فرهنگ و سنت بومی جزیره ادغام کرده‌اند، همینطور رنگ‌های استفاده شده در این نقاشی‌ها از خاک‌های رنگین جزیره تهیه شده، که این خود باعث یک نوع هویت‌مندی و نشانه‌ای خاص برای منطقه و اشتغال‌زایی برای ساکنین جزیره می‌شود، و در رونق شهر و جذب توریسم نیز تاثیرات بسزایی می‌گذارد. در همین راستا سی و ششمین جشنواره هنر محیطی در پائیز و زمستان سال 1391 برگزار شده است، که در آن با حضور هنرمندان داخلی و خارجی بسیاری از آثار هنر محیطی جزیره به نمایش در آمد.
نتیجه گیری
پتانسیل های محیط طبیعی بهترین فرصت برای رونق اقتصادی، سرزندگی فضا و جذب توریسم است، به همین خاطر یکی از راهکارهای اصلی در بهبود محیط توجه به معیشت و اشتغال انسان‌ها، سازگار با محیط طبیعی است. در جزیره هرمز نیز با بهره گیری از ظرفیتهای طبیعی جزیره از قبیل خاک‌های رنگی و استفاده از نبوغ و استعداد زنان جزیره، توانسته اند هنر محیطی را با فرهنگ و سنت خود ترکیب کنند و هویتی جدا نشدنی برای جزیره هرمز بیافرینند، به صورتی که هر ساله بسیاری از گردشگران برای بازدید از خاک‌های رنگی و هنرهای محیطی این منطقه به جزیره هرمز سفر می‌کنند. در نهایت میتوان نتیجه گرفت که کافیست ارتباط انسان با محیط اطراف خود برقرار شود، در این صورت طبیعت و انسان هر دو به یک توازن پایدار دست می یابند.
| * مقاله حاضر، دستاورد سفر پژوهشی دانشجویان معماری منظر به جزایر هرمز و قشم در بهمن ماه ۱۳۹۴ است که با راهنمایی دکتر محمدرضا مهربانی گلزار تنظیم شده است. برای مطالعه بیشتر در این زمینه می توانید به فهرست کامل این پرونده مراجعه کنید. |
