هنر محیطی
هنر در دوره های مختلف زندگی بشر طیفی از اشکال مختلف به خود گرفته است و در تمام طول تاریخ هنرمندان میل شدیدی برای درگیر شدن با زمینه کالبدی و ذهنی جامعه از خود نشان داده اند و این موضوع زمانی با موفقیت همراه بوده که کار هنری با یک مکان یا واقعه خاص پیوند خورده و هنر عمومی را به وجود آورده است.
با قبول این فرض که هنر محیطی در عرصه‌های عمومی به دنبال تقاضای جامعه شهری و مبتنی بر کیفیت به وجود می آید، می توان برای ارتقای کیفیت فضای شهری در عالی ترین مرتبه از هنر محیطی بهره گرفت، همینطور هنر می تواند فضاهای شهری را مبدل به مکان شهری کند و روح و لطافت را به فضای عمومی ببخشد.
با وجود تمایزات موجود در انواع هنرهای شهری در عرصه های عمومی، هدف و تاثیر مشترک این هنرها خاطره سازی، هویت بخشی و کمال بخشیدن به فضاست. به بیان دیگر هنر محیطی عاملی است که می تواند با شناخت ظرفیتهای پنهان محیط باعث سرزندگی فضا و بهبود زندگی انسانها شود. این گزارش به بررسی تاثیرات هنر محیطی در سرزندگی، اشتغال زایی و هویت‌مندی در جزیره هرمز می پردازد.
هنر محیطی در جزیره هرمز
جزیره هرمز، جزیره ای بیضی شکل است که در واقع نوعی گنبد نمکی به مساحت 42 کیلومتر مربع است. از شاخصه های خاص این جزیره خاکهای رنگی آن است که بسیاری از آنها برای مصرف خوراکی و رنگهای نقاشی استفاده می شود و باعث ایجاد شخصیت خاصی برای این منطقه شده است. در محله‌های جزیره هرمز ما شاهد نقاشیهای دیواری بسیار زیبایی هستیم که گردشگران را به خود جذب می‌کند، این نقاشیهای دیواری که به منظور راهنمایی گردشگران برای رسیدن به موزه دکتر احمد نادعلیان ترسیم شده، خود باعث جذابیت و سرزندگی آن فضا شده است.
دکتر نادعلیان دانش آموخته نقاشی و دکترای فلسفه هنر در زمینه تخصصی نقاشی و تزئینات دیواری هستند که با شناخت پتانسیلهای طبیعی این جزیره توانسته است هنر و طبیعت جزیره هرمز را به نمایش همگان قرار دهد. در جزیره هرمز به دلیل نبود کار برای جوانان، فقر و بیکاری باعث معضلات بسیاری شده است که اول از همه گریبان گیر زنان و کودکان آنها می شود. به همین خاطر دکتر نادعلیان آموزش نقاشی با خاکهای رنگی را در جزیره با استفاده از نبوغ ذهنی زنان محله به صورت داوطلبانه شروع کرده اند.
تاثیرات هنر محیطی در جزیره هرمز
در طی سالهای متوالی با تلاش بی وقفه مردم، هنر محیطی به یکی از جذابیت‌های اصلی و جدانشدنی جزیره هرمز تبدیل شده است و هر ساله گردشگران بسیاری برای دیدن این آثار به این جزیره سفر می‌کنند. در حال حاضر در جزیره کارگاههای بسیاری در خانه ها شکل گرفته است که جامعه زنان به صورت گروهی یا فردی در زمینه نقاشی فعالیت دارند و آثارشان را عرضه می‌کنند.
از تاثیرات مثبت دیگری که هنر محیطی در جزیره هرمز گذاشته است، می توان به تنوع و اشکال خاص آنها اشاره کرد که خود باعث پویایی فضا شده اند. اشکال و هندسه این نقاشی ها را، با زیبایی تمام با فرهنگ و سنت بومی جزیره ادغام کرده اند، همین طور رنگهای استفاده شده در این نقاشیها از خاکهای رنگین جزیره تهیه شده، که این خود باعث یک نوع هویت مندی و نشانه‌ای خاص برای منطقه و اشتغال زایی برای ساکنین جزیره می شود، و در رونق شهر و جذب توریسم نیز تاثیر بسزایی می گذارد.
در همین راستا سی و ششمین جشنواره هنر محیطی در پائیز و زمستان سال 1391 برگزار شده است که در آن با حضور هنرمندان داخلی و خارجی بسیاری از آثار هنر محیطی جزیره به نمایش در آمد.
نتیجه گیری
پتانسیلهای محیط طبیعی بهترین فرصت برای رونق اقتصادی، سرزندگی فضا و جذب توریسم است. به همین خاطر یکی از راهکارهای اصلی در بهبود محیط توجه به معیشت و اشتغال انسانها، سازگار با محیط طبیعی است.
در جزیره هرمز نیز با بهره گیری از ظرفیتهای طبیعی جزیره از قبیل خاکهای رنگی و استفاده از نبوغ و استعداد زنان جزیره، توانسته اند هنر محیطی را با فرهنگ و سنت خود ترکیب کنند و هویتی جدا نشدنی برای جزیره هرمز بیافرینند، به صورتی که هر ساله بسیاری از گردشگران برای بازدید از خاکهای رنگی و هنرهای محیطی این منطقه به جزیره هرمز سفر می کنند. در نهایت می توان نتیجه گرفت که کافی است ارتباط انسان با محیط اطراف خود برقرار شود، در این صورت طبیعت و انسان هر دو به یک توازن پایدار دست می یابند.
منابع
- بهشتی، محمد. 1389. هنر شهری، تبلور کیفیت در صورت شهر. مجله منظر، شماره 7. صص 68-69
- مسچی، مونا؛ مدرک، آناهیتا و اصل فلاح، پریچهر. 1391. موسیقی خیابانی. مجله منظر، شماره 31. صص 48-55
مقاله حاضر، دستاورد سفر پژوهشی دانشجویان معماری منظر دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین و دانشگاه تهران به جزایر هرمز و قشم در بهمن ماه ۱۳۹۴ است که با راهنمایی دکتر محمدرضا مهربانی گلزار تنظیم شده است.
