کشور ژاپن در جهت رشد و توسعه فرهنگی و یادگیری، از مواجهه با عوامل خارجی استفاده های بهینه ای کرده است؛ زیرا ایده های بیرونی ارزش چشمگیر و منحصربفردی برای آینده بهتر ژاپن داشته است. در همین راستا ایده و هدف غرفه ژاپن در اکسپوی دبی حرکت به سمت آینده و اتصال همه اقشار جامعه با یکدیگر بوده است. ژاپن همچنان مکانی در جهت تلاقی ایده های سراسر جهان خواهد بود و با گرد هم آمدن این ایده ها کشور ژاپن برای ساخت آینده ای بهتر تلاش می کند. معماری غرفه ژاپن نیز از همین رسالت تبعیت کرده است که در ادامه به بخشهای بیرونی و ایده های درونی غرفه می پردازیم.
بیان سه بعدی اشکال اوریگامی ژاپنی
در ابتدا بازدیدکنندگان با اشکال سنتی ژاپنی، اوریگامی، که هنر ژاپن را به نمایش می گذارد و همینطور نماد احترام است، استقبال می شوند. در همین راستا استفاده مناسب از طرحهای هندسی سنتی و تبدیل کردن آن به اشکال هندسی سه بعدی، ارزش فراوانی دارد. به صورتی که با استفاده از یک لایه نرم و نازک و با الهام گرفتن از کاغذهای اوریگامی به صورت سه بعدی، غرفه ژاپن را از نور خورشید حفظ می کند. به علاوه سیستم خنک کننده طبیعی که از تکنیکهای سنتی ژاپنی است، به صورتی است که فضای وسیع آب در جلوی غرفه، منطقه را خنک کرده و تصویر نمای سه بعدی غرفه را نیز منعکس می کند.
طراح غرفه یوکو ناگایاما و همکارانش هستند که متولد 1975 و تحصیل خود را در سال 1998 به پایان رسانده است. بر اساس موضوع نمایشگاه که اتصال بوده، ایده غرفه به طور خاص بر اساس دو نوع پیوند از قبیل ارتباط فرهنگی و تکنولوژی بین ژاپن و خاورمیانه در نظر گرفته شده است. از نظر ارتباط فرهنگی، طراح از شباهتهای بین الگوهای هندسی خاورمیانه و ژاپن استفاده کرده و آنرا در راستای غرفه به صورت شبکه های سه بعدی هندسی، به عنوان ساختار و فیلتر محیطی نمایان کرده است. از نظر تکنولوژی طراح از عنصر آب و فناوری استفاده از آن که مدتها در منطقه خاورمیانه مورد استفاده بوده، بهره برده است.
فضای داخلی غرفه ژاپن به صورت سلسه مراتب و سکانسهای پشت سر هم برنامه ریزی شده و بازدیدکننده را با توجه به اولویت بندیهای غرفه پیش می برد. در این سکانسها به موضوعات مختلف اجتماعی، فرهنگی و تاریخی اشاره فراوانی شده است، که در ادامه به صورت مجزا مورد بررسی قرار می گیرند.
سکانس اول: مواجه با ژاپن
ژاپن مدت زمان زیادی است که در هماهنگی با محیط طبیعی خود زندگی می کند. این سکانس به عنوان داستان برخوردها، منظر دست نخورده ژاپن را معرفی می کند. در این سکانس به نمایش پتانسیلها، ارزشهای طبیعی، فرهنگی و تاریخی کشور ژاپن پرداخته است. به علاوه اسطوره ها، نمادها و شخصیتهای نمادین این کشور را نیز به صورت گرافیکی به تصویر کشیده شده اند، به صورتی که ذهن بازدیدکنندگان آماده سکانسهای بعدی شود. فضا به صورت همه جانبه بازدیدکنندگان را دعوت به ورود به این داستان شگفت انگیز می کند.
سکانس دوم: نمایش فرهنگ و تاریخ
فرهنگ ژاپن به صورت منحصربفردی تکامل یافته است و دانش و مهارتهای بیرونی را در خود جای داده، به صورتی که هویت ملی متمایز خود را حفظ کرده است. این سکانس به تاریخ ژاپن در فضای بصری و ماورایی که مملو از مه و غبار شناور است، نگاه می کند. به صورتی که شما با قرار گرفتن در این فضا ناخوداگاه از مکان خود جدا می شوید و خود را در دل داستانها و تصاویری که نمایش می دهند، می بینید؛ فضایی که با استفاده از تکنیک مه و غبار شناور به علاوه موسیقی مناسب، شما را کاملاٌ مجذوب خود می کند.
سکانس سوم: نوآوری
نوآوری ژاپنی صرفاً محدود به فناوری و تکنولوژی نیست، بلکه از طبیعت و فرهنگ سنتی خود نیز الهام گرفته است. در همین راستا یکی از خصوصیات بشر، قدرت خلاقیت و ایجاد نوآوری در هر مقیاس است. در همین راستا هنرمندی ژاپنی به نام تاناکا تاتسویا، (Tanaka Tatsuya) توانسته است با استفاده از ذهن و تصور خلاقش، شهر کوچکی را با غذاها و وسایل اطرافش به گونه ای هنرمندانه طراحی کند. ژاپن مدرن را از طریق مینیاتورهای زیبا و استادانه در این تصاویر می توان دید.
سکانس چهارم: دغدغه های زیست محیطی و فرهنگی
رشد اقتصادی و جهانی شدن، چالشهای جدیدی را برای ژاپن و کل جهان همراه داشته است، در همین راستا سیاستمداران و قدرتهای دنیا با تصمیم گیریهای گاهاً شخصی خود، تاثیرات زیانباری بر زندگی انسانها و زیست بوم کره زمین داشته اند. درک مشکلات اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و فرهنگی همیشه یکی از دغدغه های بشر بوده است، به همین دلیل غرفه ژاپن در راستای درک بهتر، بازدیدکنندگان را از یک راهروی آینه ای بی نهایت عبور می دهد، آینه هایی که نمایش دهنده مشکلات اجتماعی و زیست محیطی جهان است و افراد خود را در کنار این چالشهای جهانی، در یک قاب و در کنار هم می بینند.
سکانس پنجم: فضایی که ایده ها به هم می رسند
ایده های جدید زمانی متولد می شوند که افراد با هویتها و دیدگاههای متفاوت با یکدیگر در ارتباط باشند. هر فرد سرشار از ایده های ناب است، بیایید در کنار یکدیگر جمع شویم و دست در دست همدیگر آینده ای بهتر بسازیم. در غرفه ژاپن افراد در فضایی دایره ای شکل قرار گرفتند که نشان دهنده این است که انسانها از هر طرف که حرکت کنند، در آخر نیازمند یکدیگر هستند و چه بهتر که این رویارویی همراه با خلق ایده ها و تفکرات جدید باشد. در این سکانس به صورتی عمل شده که با استفاده از فناوری، داده های افراد را با هنر گرافیکی تولید شده، در زمان واقعی با هم ادغام کردند.
سکانس ششم: طراحی جامعه آینده برای زندگی ما
اکسپو 2025 در کشور ژاپن برگزار خواهد شد، این بخش نحوه جمع آوری ایده ها، اقدامات و چالشهای مردم سراسر جهان را نمایش می دهد. ایده ها و پیامهای شما، نمایشگاه بعدی را شکل خواهد داد. در همین راستا لوگوی اکسپوی ژاپن تصویری لطیف از دست در دست هم دادن مردم ژاپن شکل گرفته است؛ مثلث هایی با اشکال و اندازه های مختلف در چهارگوشه دایره نشان دهنده افرادی هستند که هر دو دست خود را باز کرده اند و سپس دستهای دیگران را به هم پیوند می زنند، تا دایره ای کامل شکل بگیرد.
این شکل، تجلی گر ژاپن جدید است در راستای گرد هم آوردن افرادی از هر نژاد، سن و جنسیت و به اشتراک گذاشتن ایده ها و احساسات. این دایره بیانگر انعطاف پذیری کشور ژاپن در جهت شکل گیری آینده بهتر است. در نهایت می توان به این نکته اشاره کرد که غرفه ژاپن با تمام وجود و دقت، همه جانبه به تعاریف و اهداف غرفه دقت کرده است و بدون شک ژاپن کشوری پیشتاز در جهت اتصال افکار و ایده ها از همه اقشار جامعه خواهد بود.
مقاله حاضر، دستاورد سفر پژوهشی جمعی از دانشجویان معماری منظر دانشگاه های بین‌المللی امام خمینی، شهید رجایی، تهران، شهید بهشتی و دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات به اکسپوی 2020 در شهر دبی در … 2020 است که با راهنمایی دکتر محمدرضا مهربانی گلزار تنظیم شده است.
