تاثیر نحوه ساماندهی جداره های تجاری بر بافت تاریخی سن پترزبورگ

مقدمه      

مداخله در بافتهای تاریخی و نحوه ساماندهی آنها از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که تاثیری مستقیم بر کالبد و حیات آنها و در نهایت منظر شهر خواهد داشت. ساختمانهای مشرف به خیابان، معمولا در طبقه همکف دارای کاربری تجاری هستند. در این گزارش به نحوه آمیخته شدن جداره تجاری با بافت تاریخی شهر سن پترزبورگ و نحوه تعامل و ترکیب آنها با یکدیگر پرداخته خواهد شد.

یک کل واحد و نمای شهری پیوسته

جداره های تجاری و فروشگاههای سن پترزبورگ در بافت تاریخی آن به خوبی با بدنه ساختمانها هماهنگ شده و در جهت تقویت آن می کوشند. واحد تجاری بیش از آنکه واحد مستقلی باشد، بخشی از ساختمان مسکونی است و خود را در قالب کلیت آن ساختمان تاریخی تعریف می کند که پنجره هایی رو به خیابان نیز برای ارتباط با مخاطبین دارد. (تصویر 1) نمای جداره های تجاری، امتدادی از نمای ساختمان اصلی است و پیوستگی آن با طبقات دیگر ساختمان به طور کامل حفظ شده است، (بر خلاف نظم حاکم بر ایران که جداره های تجاری، نماهای کاملا متفاوت با ساختمان اصلی و با یکدیگر در یک بلوک ساختمانی دارند). در واقع برخلاف وضع معمول در ایران، انقطاعی در نمای بخش تجاری و مسکونی یک ساختمان در سن پترزبورگ وجود ندارد.

نحوه تعریف جداره تجاری (عناصر تجاری سازی)

یکی از مهمترین مسائل در جداره های تجاری، تابلوها و تبلیغات آنهاست که اگر ضابطه مند نباشد، موجب اغتشاش و آشفتگی در منظر شهر و بافتهای تاریخی می شوند. در جداره های تجاری بافت تاریخی سن پترزبورگ، تابلوهای واحدهای تجاری به کالبد ساختمان متصل نیستند، بلکه تنها فونتی ساده و بدون زمینه، مبلغ نام و نوع هر فروشگاه است. این فونت در محدوده هایی مشخص، بالای پنجره های ویترین فروشگاه یا درون ویترین، در طرحها، اندازه ها و رنگهای متفاوت به چشم می خورد و کاراکتر واحد تجاری را با تنوع و در عین حال با سازگاری با بدنه اصلی ساختمان به نمایش می گذارد. (تصویر 2) در بعضی فروشگاهها، تابلوهای بسیار کوچک و عمودی با فاصله نسبت به بدنه ساختمان نصب می شود که در امتداد دید ناظر قرار دارد و بر فضایی تجاری تاکید می کند. این تابلوها به دلیل سطح کم و اتصالات سبک، اغتشاشی در منظر بافت شهر ایجاد نکرده و در صورت بر چیده شدن یا تغییر واحد تجاری، آسیبی به ساختمان یا نمای شهری وارد نمی کند.

یکی از ویژگیهای فضاهای تجاری تاکید بر ورودی آنهاست. این تاکید با سقفی سبک و فلزی، بدون مخدوش کردن دید به نمای اصلی و در ترکیب با آن صورت می گیرد. (تصویر 3) اصلی ترین بخش واحدهای تجاری، پنجره های رو به خیابان است که ویترین فروشگاهها را تشکیل می دهد. هدف ویترینها جلب مخاطب و ارتباط بصری با آنهاست و بقیه جریانهای فضا در درون ساختمان اتفاق می افتد. در واقع واحد تجاری به جای عرضه فعالیت خود در بیرون، برای حداکثر جلب توجه نزد مخاطبان و مشتریان، آنها را به ورود به داخل واحد تجاری دعوت می کند و سپس به عرضه خود می پردازند. (برخلاف موارد مشابه در ایران؛ اشغال فضای پیاده رو به وسیله بخشی از فعالیتهای تجاری، بساط کردن اجناس در پیاده رو، تابلوهای بسیار بزرگ و رنگارنگ …) در واقع راه حل آنها برای رسیدن به کمترین تاثیر و مداخله در جداره های تاریخی، دعوت کنندگی به داخل است.

تاثیر ابعاد داخلی بر جداره بافت تجاری

یکی از تفاوتهای فروشگاهها و دانه های تجاری در بافت های تاریخی سن پترزبورگ و ایران، ابعاد واحدهای تجاری است. ابعاد واحدها در سن پترزبورگ درشت دانه و در ایران ریزدانه است. درشت دانه بودن موجب می شود یک واحد تجاری در بافت تاریخی فضای بیشتر و تعدادی پنجره در طول ساختمان داشته باشد (به دلیل طول بیشتر) و نیازی به تخریب جداره برای استفاده به عنوان ورودی و ویترین ندارد. (تصویر 4) اما ریزدانه بودن واحدهای تجاری ایران و محدود شدن آنها به عرضهای 2 تا 4 متری موجب تخریب بافت در طبقه همکف ساختمان، تقلیل سطح بدنه اصلی به ستونهایی میان واحدها، حداکثر استفاده از جداره و ایجاد انقطاع در نمای شهری می شود.

نتیجه گیری

جداره های تجاری در مجاورت خیابان در بافتهای تاریخی سن پترزبورگ، کمترین تاثیر را بر بدنه و جداره ساختمان دارد و مداخلات به فونت هایی بدون زمینه، تابلوهای کوچک عمود بر دید ناظر و سایبانهایی برای تعریف ورودی محدود می شود. کاربری تجاری حق تغییر شکل بدنه ساختمان تاریخی را ندارد و با برچیده شدن واحدهای تجاری یا تغییر کاربری، بدنه ساختمان متحمل تغییری نمی شود. در نتیجه، تمامی تغییرات در داخل و در طراحی داخلی واحدهای تجاری اتفاق می افتد و نمای شهری در گذر زمان با تغییرهای نابجا و اغتشاش مواجه نمی شود. این امر ذهنیت شهروندان و کالبد بافت را حفظ کرده و در نهایت به خوانایی شهر می انجامد.