معرفی و نقد منظر دریاچه زریبار

مقدمه

جاذبه­ های طبیعی از جمله منابع مهم خدادادی هستند که در هر یک از مناطق کره زمین، نمونه­ هایی از آنها دیده می­ شود. یکی از این جاذبه­ ها که همه ساله گردشگران زیادی را به سوی خود فرا می­ خواند، دریاچه آب شیرین زریبار است. در نواری پیرامون جبهه شرقی این دریاچه، یک پارک ساحلی وجود دارد که به دلیل آب و هوا و چشم­ انداز مطبوع، میزبان گردشگران داخلی و خارجی زیادی است. علیرغم موقعیت ارزشمند این دریاچه و پتانسیلهای قابل توجه آن در خصوص تقویت صنعت توریسم منطقه، معضلات زیست­ محیطی زیادی مانع از ترقی این مکان شده­ اند. بنابراین ضروری است که علاوه بر تقویت نقاط قوت این دریاچه، به شناسایی نقاط ضعف و ارائه راهکارها و پیشنهاداتی در جهت بهبود منظر آن پرداخته شود.

موقعیت قرارگیری

دریاچه زریبار در استان کردستان، دو کیلومتری شمال­ غربی شهرستان مریوان و در ارتفاع 1285 متری از سطح دریا قرار دارد. (احمدی و درخشان، 1390) این منطقه به دلیل برخورداری از توپوگرافی خاص، آب و هوای مطبوع، بارندگی مناسب و پوشش گیاهی غنی دارای مناظر بدیع و جاذبه ­های فراوانی است اما علیرغم جاذبه ­های گردشگری فراوان، توجه چندانی به طراحی منظر دریاچه و پارک ساحلی آن نشده است. در ادامه به برخی از مهمترین نقاط قوت و ضعف منظر دریاچه زریبار اشاره شده و سپس راهکارها و پیشنهاداتی جهت رفع معضلات و بهبود کارکرد توریستی آن ارائه می­ شود.

نقاط قوت

• پوشش گیاهی و جانوری غنی؛
• وجود چشم­ اندازهای زیبا و منحصر بفرد از ارتفاعات اطراف به سمت دریاچه؛

• شیرین بودن آب دریاچه؛
• بوی آب دریاچه کاملاً عادی و طبیعی است و هیچ گونه بوی دیگری که حاکی از تصاعد گازهای حاصله از فعل و انفعالات شیمیایی عناصر باشد، به مشام نمی­ خورد؛
• وجود پتانسیل­های بالقوه برای تقویت گردشگری منطقه؛
• سطح آب دریاچه در زمستان یخ می­ زند و منظر زمستانه دریاچه با منظر آن در فصول دیگر کاملاً متفاوت است؛
• نزدیکی به بازار خرید اجناس خارجی شهر مریوان با قیمت مناسب و وجود بازارچه مرزی باشماق به فاصله 16 کیلومتری دریاچه؛
• امکانات اقامتی مناسب در کنار و بر تپه ­های مجاور دریاچه؛
• استفاده از مصالح طبیعی (سنگ) برای کفسازی؛

نقاط ضعف

• ورود فاضلاب روستاها و محلات اطراف به دریاچه؛
• حفر چاه­ های غیرمجاز متعدد در اطراف دریاچه؛
• عدم آشنایی مردم با اهمیت زیست­ محیطی دریاچه و در نتیجه بروز عوامل تهدیدکننده انسانی از جمله ریختن آشغال در اطراف دریاچه؛
• اجرای آلاچیق ­ها، مبلمان­ و مکان­های طبخ ماهی با رنگ و مصالح ناهمگون با بستر طبیعی؛

• کمبود پوشش گیاهی سایه ­انداز در محور پیاده مجاور دریاچه؛
• نبود آلاچیق برای افرادی که قصد استفاده از خدمات رستورانها را ندارند؛
• در فصولی از سال که شرایط جوی مناسب است، دستفروشان زیادی به فعالیت های تجاری غیررسمی می­ پردازند و اغلب سبب سد معبر و ازدحام بیش از حد در اطراف دریاچه می­ شوند؛
• عدم وجود امکانات مناسب جهت آموزش و ارائه اطلاعات مناسب پیرامون محیط زیست منطقه به گردشگران؛
• فرسودگی لبه­ سازی سنگی دریاچه

جمع­ بندی

با توجه به اهمیت روزافزون دریاچه زریبار و کارکرد توریستی آن، تقویت نقاط قوت و مقابله با نقاط ضعف که در بالا برشمرده شد، از ضروریات است. همچنین لازم است پس از بررسی نقاط قوت و ضعف منظر دریاچه، به ارائه راهکارهایی که در تقویت منظر آن مؤثرند، پرداخته شود.
بدیهی است که تقویت کارکرد توریستی دریاچه زریبار و جذب بیشتر گردشگر، به اشتغال­ زایی و حل پاره­ ای از مشکلات اقتصادی و اجتماعی منطقه منجر خواهد شد. در اینجا پیشنهاداتی پیرامون بهبود منظر این دریاچه ارائه می­ شود:

• همکاری و تعامل سازنده بین مردم و مسئولین در جهت آموزش و فرهنگ­سازی استفاده از منابع طبیعی؛
• برنامه­ ریزی و مدیریت گردشگری با پایبندی به اصول اکوتوریسم در منطقه؛
• تخصیص بودجه جهت فراهم کردن امکانات لازم برای جذب گردشگر؛
• طراحی و اجرای آلاچیق­ ها و مبلمان­ها با استفاده از مصالح طبیعی همچون چوب و سنگ برای استفاده عموم؛
• تلاش در جهت ثبت این دریاچه به عنوان تالاب بین­ المللی؛
• در نظر گرفتن دریاچه و اطراف آن به عنوان یک زیست ­بوم واحد و نگاه سیستماتیک و کل­ نگر در برنامه­ ریزی منظر دریاچه؛
• بهره­ گیری از مزایای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و بالا بردن سطح اشتغال ناشی از بهینه­ سازی صنعت گردشگری در منطقه؛
• نظارت دقیق نهادهای متولی از جمله امور آب و فاضلاب، شهرداری، شیلات، جهاد کشاورزی، اداره محیط زیست و … جهت جلوگیری از ورود فاضلاب روستاها و محلات اطراف به دریاچه و همچنین جلوگیری از برداشت آب از چاه­ های غیرمجاز متعدد در اطراف دریاچه و شکار غیرقانونی پرندگان و پستانداران؛
• کاشت پوشش گیاهی بومی و سایه­ انداز در محور پیاده مجاور دریاچه؛
• ایجاد سکوهایی با سازه ­های موقت برای ساماندهی فعالیت­های دستفروشان و جلوگیری از سد معبر و ایجاد ازدحام توسط آنان؛
• وجود نیروی انسانی ماهر جهت آموزش و ارائه اطلاعات مناسب پیرامون محیط زیست منطقه به گردشگران؛
• معرفی قدمت و اهمیت بوم­ شناختی و توریستی دریاچه زریبار به مردم ایران و جهان؛
• تشکیل گروه­های متخصص برای مطالعات اکولوژیکی، اقتصادی، توریستی و مدیریتی منطقه.

منابع

• احمدی، عبدالمجید. درخشان، مهدی. 1390، مسائل و مشکلات دریاچه زریبار و ارائه راهکارهایی برای حل آنها. آموزش جغرافیا. دوره 25، شماره 3