مقدمه
جاذبه های طبیعی از جمله منابع مهم خدادادی هستند که در هر یک از مناطق کره زمین، نمونه هایی از آنها دیده می شود. یکی از این جاذبه ها که همه ساله گردشگران زیادی را به سوی خود فرا می خواند، دریاچه آب شیرین زریبار است. در نواری پیرامون جبهه شرقی این دریاچه، یک پارک ساحلی وجود دارد که به دلیل آب و هوا و چشم انداز مطبوع، میزبان گردشگران داخلی و خارجی زیادی است. علیرغم موقعیت ارزشمند این دریاچه و پتانسیلهای قابل توجه آن در خصوص تقویت صنعت توریسم منطقه، معضلات زیست محیطی زیادی مانع از ترقی این مکان شده اند. بنابراین ضروری است که علاوه بر تقویت نقاط قوت این دریاچه، به شناسایی نقاط ضعف و ارائه راهکارها و پیشنهاداتی در جهت بهبود منظر آن پرداخته شود.
موقعیت قرارگیری
دریاچه زریبار در استان کردستان، دو کیلومتری شمال غربی شهرستان مریوان و در ارتفاع ۱۲۸۵ متری از سطح دریا قرار دارد. (احمدی و درخشان، ۱۳۹۰) این منطقه به دلیل برخورداری از توپوگرافی خاص، آب و هوای مطبوع، بارندگی مناسب و پوشش گیاهی غنی دارای مناظر بدیع و جاذبه های فراوانی است اما علیرغم جاذبه های گردشگری فراوان، توجه چندانی به طراحی منظر دریاچه و پارک ساحلی آن نشده است. در ادامه به برخی از مهمترین نقاط قوت و ضعف منظر دریاچه زریبار اشاره شده و سپس راهکارها و پیشنهاداتی جهت رفع معضلات و بهبود کارکرد توریستی آن ارائه می شود.
نقاط قوت
- پوشش گیاهی و جانوری غنی؛
- وجود چشم اندازهای زیبا و منحصر بفرد از ارتفاعات اطراف به سمت دریاچه؛
- شیرین بودن آب دریاچه؛
- بوی آب دریاچه کاملاً عادی و طبیعی است و هیچ گونه بوی دیگری که حاکی از تصاعد گازهای حاصله از فعل و انفعالات شیمیایی عناصر باشد، به مشام نمی خورد؛
- وجود پتانسیلهای بالقوه برای تقویت گردشگری منطقه؛
- سطح آب دریاچه در زمستان یخ می زند و منظر زمستانه دریاچه با منظر آن در فصول دیگر کاملاً متفاوت است؛
- نزدیکی به بازار خرید اجناس خارجی شهر مریوان با قیمت مناسب و وجود بازارچه مرزی باشماق به فاصله ۱۶ کیلومتری دریاچه؛
- امکانات اقامتی مناسب در کنار و بر تپه های مجاور دریاچه؛
- استفاده از مصالح طبیعی (سنگ) برای کفسازی؛
نقاط ضعف
- ورود فاضلاب روستاها و محلات اطراف به دریاچه؛
- حفر چاه های غیرمجاز متعدد در اطراف دریاچه؛
- عدم آشنایی مردم با اهمیت زیست محیطی دریاچه و در نتیجه بروز عوامل تهدیدکننده انسانی از جمله ریختن آشغال در اطراف دریاچه؛
- اجرای آلاچیق ها، مبلمان و مکانهای طبخ ماهی با رنگ و مصالح ناهمگون با بستر طبیعی؛
- کمبود پوشش گیاهی سایه انداز در محور پیاده مجاور دریاچه؛
- نبود آلاچیق برای افرادی که قصد استفاده از خدمات رستورانها را ندارند؛
- در فصولی از سال که شرایط جوی مناسب است، دستفروشان زیادی به فعالیت های تجاری غیررسمی می پردازند و اغلب سبب سد معبر و ازدحام بیش از حد در اطراف دریاچه می شوند؛
- عدم وجود امکانات مناسب جهت آموزش و ارائه اطلاعات مناسب پیرامون محیط زیست منطقه به گردشگران؛
- فرسودگی لبه سازی سنگی دریاچه
جمع بندی
با توجه به اهمیت روزافزون دریاچه زریبار و کارکرد توریستی آن، تقویت نقاط قوت و مقابله با نقاط ضعف که در بالا برشمرده شد، از ضروریات است. همچنین لازم است پس از بررسی نقاط قوت و ضعف منظر دریاچه، به ارائه راهکارهایی که در تقویت منظر آن مؤثرند، پرداخته شود.
بدیهی است که تقویت کارکرد توریستی دریاچه زریبار و جذب بیشتر گردشگر، به اشتغال زایی و حل پاره ای از مشکلات اقتصادی و اجتماعی منطقه منجر خواهد شد. در اینجا پیشنهاداتی پیرامون بهبود منظر این دریاچه ارائه می شود:
- همکاری و تعامل سازنده بین مردم و مسئولین در جهت آموزش و فرهنگسازی استفاده از منابع طبیعی؛
- برنامه ریزی و مدیریت گردشگری با پایبندی به اصول اکوتوریسم در منطقه؛
- تخصیص بودجه جهت فراهم کردن امکانات لازم برای جذب گردشگر؛
- طراحی و اجرای آلاچیق ها و مبلمانها با استفاده از مصالح طبیعی همچون چوب و سنگ برای استفاده عموم؛
- تلاش در جهت ثبت این دریاچه به عنوان تالاب بین المللی؛
- در نظر گرفتن دریاچه و اطراف آن به عنوان یک زیست بوم واحد و نگاه سیستماتیک و کل نگر در برنامه ریزی منظر دریاچه؛
- بهره گیری از مزایای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و بالا بردن سطح اشتغال ناشی از بهینه سازی صنعت گردشگری در منطقه؛
- نظارت دقیق نهادهای متولی از جمله امور آب و فاضلاب، شهرداری، شیلات، جهاد کشاورزی، اداره محیط زیست و … جهت جلوگیری از ورود فاضلاب روستاها و محلات اطراف به دریاچه و همچنین جلوگیری از برداشت آب از چاه های غیرمجاز متعدد در اطراف دریاچه و شکار غیرقانونی پرندگان و پستانداران؛
- کاشت پوشش گیاهی بومی و سایه انداز در محور پیاده مجاور دریاچه؛
- ایجاد سکوهایی با سازه های موقت برای ساماندهی فعالیتهای دستفروشان و جلوگیری از سد معبر و ایجاد ازدحام توسط آنان؛
- وجود نیروی انسانی ماهر جهت آموزش و ارائه اطلاعات مناسب پیرامون محیط زیست منطقه به گردشگران؛
- معرفی قدمت و اهمیت بوم شناختی و توریستی دریاچه زریبار به مردم ایران و جهان؛
- تشکیل گروههای متخصص برای مطالعات اکولوژیکی، اقتصادی، توریستی و مدیریتی منطقه.
منابع
| * مقاله حاضر، دستاورد سفر پژوهشی جمعی از دانشجویان معماری منظر دانشگاه بین المللی امام خمینی، شهید رجایی، تهران و دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات به منطقه هورامانات در اردیبهشت ماه ۱۳۹۵ است که با راهنمایی اساتید حاضر در سفر تنظیم شده است. |
