مستند “خانه” (Home) از تکان دهنده ترین مستندهایی است که شما را با تاثیرات بی رحمانه انسانها بر روی سیاره زمین آشنا می کند. این مستند از ویرانگریهای انسان و جهان سرمایه داری سخن می گوید و نتیجه می گیرد که با وجود تاثیرات بسیار انسان از دیرباز تاکنون، بر روی زمین، نتایج مخرب این تغییرات به مراتب بیشتر از نتایج مطلوب آن بوده است. تغییراتی که نه تنها به ضرر موجودات روی کره زمین تمام می شود بلکه برای نسل بشر هم بسیار خطرناک است. کارگردان مستند خانه، “یان آرتوس برتراند” (Yann Arthus-Bertrand) یکی از افرادی است که در زمینه مستندهای تاثیرگذار برای جامعه هوشیار جهان بسیار موفق عمل کرده است و فیلم موفق “انسان” (Human) را به تازگی در سال 2015 وارد بازار کرده است. او در مستند خانه به بررسی تغییرات مخرب بشر بر روی زمین می پردازد؛ همانند گرم شدن کره زمین، برهم خوردن تعادل ناگوار اتمسفر، آب شدن یخچال های قطب شمال و جنوب، بالا آمدن سطح دریاها و اقیانوسها، نابودی جنگلها و … که منجر به افزایش روز افزون فقر و گرسنگی و ایجاد شکاف طبقاتی بین مردم جهان و پیش بینی های آینده برای زمین و شهرها می شود. با تماشای این مستند خواهید دید که منشاء تمام این دگرگونیها کسی نیست جز انسان! بخشی از موسیقی این فیلم که در دقیقه ی ۶۴ تا ۶۵ می توانید آن را بشنوید فارسی است و شعری از “اقبال لاهوری” را با مضمون زیر می خواند: “به جهان دردمندان … تو بگو چه کار داری ؟“ این گزینش شعر فارسی در فیلم دیگر کارگردان یعنی “انسان”(Human) هم دیده می شود که شعری از مولانا را در ابتدای مستند با صدای “سالار عقیلی” برای فیلم برگزیده است.
در آفرینش آسمانها و زمین و آمد و شد شب و روز و کشتیهایی که در دریا به سود مردم در حرکتند و آبی که خداوند از آسمان نازل کرد و با آن زمین را پس از مرگ، زنده نموده و انواع جنبندگان را در آن گسترده و همچنین در تغییر مسیر بادها و ابرهایی که میان زمین و آسمان مسخرند، نشانه هایی است از ذات پاک خدا و یگانگی او برای مردمی که می اندیشند. (سوره بقره، آیه 164)
ای انسان! تو را فرا می خوانم. نیوشا باش. این داستان توست بر روی زمین.
همه ما همچون یکدیگر هستیم، آدمی که می اندیشد. ما همچون همه باشندگان روی زمین هستیم.
امروز زندگی ما رشته زنجیری است که باشندگان بسیاری را از 4 میلیارد سال پیش به هم پیوند داده است. جهان در آغاز تنها توده ای آشفته از آتش بود همچون دیگر کهکشانهای هستی اما در روی زمین، شگفتی هستی یعنی زندگی، جان یافته است. زندگی، یعنی همان شگفتی هستی، 4 میلیارد سال پیش بر روی زمین به وجود آمد، اما ما آدمها تنها 200 هزار سال پیش! با این همه ما توانسته ایم هماهنگی روی زمین را دگرگون کنیم! پیدایش زندگی بر روی زمین با شکیبایی رخ داد. اما هنگامی که انسان پا به زمین گذاشت و شروع به استفاده از این ارثیه بی مانند کرد، تنها با چند هزار سال عمر، چهره 4 میلیارد ساله آن را دگرگون کرد.
آفرینش زمین یک معجزه است و حیات معمای همیشگی آن. ما درباره وابستگی موجودات به هم چه می دانیم؟ در هستی همه چیز به هم وابسته است. پیوند بین ما، نیروی زندگی زا است. هیچ چیز به تنهایی کاربری ندارد. آب و هوا ناگسستنی اند. زمین ما بر هماهنگی استوار است. هر یک به بودن دیگری وابسته است. هماهنگی یپیچیده و شکننده ای که تنها چیز کوچکی می تواند آن را بر هم زند. همانند مرجانها که از آمیزش خزه ها و گوش ماهیها پدید می آیند و هماهنگی همه پهناب ها بدانها وابسته است. ما همه از یک خانواده ایم. یاخته های ما با دیگر موجودات همزبان اند. در داستان شگفت انگیز آفرینش هر ذره ای نقشی ایفا می کند و هر موجودی جایگاهی دارد و هیچ چیز بی حاصل آفریده نشده و همه چیز در نظم و تعادل است. اگر در زمین همه چیز به هم پیوسته است، زمین در پیوند با خورشید است. زمین به خاطر جایگاه خود که نه بی اندازه دور و نه بی اندازه نزدیک به خورشید است، جایگاه نگهداری مایه حیات یعنی آب می شود و اینچنین زندگی با آب به زمین پا می گذارد. آب مایه زندگی است. همچون رگهای درون بدن و شاخه های درخت با حرکت خود در زمین زندگی را می سازد. درختها نیز، این عاملان بزرگ هستی بر روی زمین، در نوک هرم غذایی قرار دارند. درختها در جنگ با نیروی جاذبه تنها عناصر طبیعی هستند که مدام به سمت آسمان در حال حرکت اند و با این حرکت همچون نیاکان خود، سیانو باکتریها، انرژی خورشید را جذب می کنند. درختان از زیربناهای زندگی بر روی زمین هستند. با دم و بازدم آب زمین را می گیرند، کربن را در خود نگه می دارند و مه تمیزی به هوا می دهند. علاوه بر آن سه چهارم گوناگونی زمین بر روی درختان زندگی می کنند.
ده هزار سال پیش نخستین دگرگونی بزرگ جهان با کشاورزی به وقوع پیوست و اینگونه آدمی با شکم گرسنه بر جهان چیره گشت. امروز هنوز هم کشاورزی نخستین پیشه جهان است. هوشیاری انسان موجب آگاهی او به سستی هایش شد و پیوسته در زمین چیرگی خود را افزایش داد. مثل بهره برداری از حیوانات و کشاورزی کانی ها و … . نفت عامل دگرگونی زمین در 60 سال گذشته بوده است. بطوریکه کشاورزی نقتی موجب تک پرورشی شدن گیاهان شده و شمار آدمیان را با سهل کردن زندگی برای آنان دو برابر کرده است و اینچنین ما برای بدست آوردن سرچشمه های زندگی و نابود کردن آنها تا سرزمینهای دوردست و دست نخورده پیش رفته ایم! اما شهر، سرنوشت انسان و زمین را دگرگون کرد. نابرابریها موجب کوچ مردم از روستا به شهر شد. مستند خانه انگیزه شهرنشینی نوین را تنگدستی می داند. این آمار امروزه یه یک میلیون نفر در هفته می رسد.
همه چیز با شتاب پیش می رود. همه دخالتهای انسان در طبیعت باشتاب، هماهنگی حاکم بر آن را از بین می برد. مستند خانه نشان می دهد که:
- صیدهای بیش از اندازه و غیر اصولی که باعث کم شدن باشندگان دریایی و اختلال در زنچیره غذایی موجوداتی می شود که از آنها تغذیه می کنند.
- خشک شدن رودخانه ها و نریختن آنها به دریاها و نمکین شدن بیشتر و بیشتر دریاها و در نتیجه کم شدن روز به روز آب آشامیدنی برای حیات
- از بین بردن مردابها به هدف کشاورزی یا دامپروری
- از بین بردن جنگلها با سوزاندن چوب آنها و تک پرورشی کردن زمینهای آن برای کاشت اکالیپتوس، نخل و سویا (که می دانیم هیچ جنگلی جای دیگری را نمی گیرد).
- شکاف پوسته زمین و قرارگیری همه موجودات در برابر اشعه های مضر خورشید
- سم پاشیهای بی رویه که موجب آسیبات جبران ناپذیر به موجودات و حتی خود انسان می شود
- استخراج بیش از حد کانیها (گرد ستاره های پنهان شده در دل زمین)
- از بین رفتن 40 درصد قطر قطب شمال در 40 سال گذشته
- آب شدن یخهای گرینلند که موجب بالا آمدن بستر دریاها تا 7 متر خواهد شد و این یعنی نابودی شهرهای ساحلی همچون توکیو و جزایر مسکونی
- گرمی بیش از حد زمین موجب نابودی 30 درصد مرجانهای دریایی شده که هماهنگی همه پهناب ها بدانها وابسته است
- از بین بردن کربن نهفته در دل زمین که طی میلیاردها سال روی هم انباشته شده و امروزه به راحتی و بی رویه می سوزد و به میزان دی اکسید کربن زمین می افزاید و به بیشترین میزان فشردگی خود در دوران حیات زمین می رسد.
- وزش بادها تغییر کرده و هنگامه های باران جابجا شده
- آب شدن بی رویه برفهای سیبری موجب آزاد شدن بمبی از متان می شود که در زیر سطح آن پنهان شده است
و اینها همه و همه موجب از بین رفتن تعادل آب و هوایی زمین و کم شدن توان باروری آن می شود. حتی کشورهای دارا نیز از این آسیبها مصون نخواهند بود و این به معنی نابود کردن زمین به دست خودمان است.
کمی در این آمار تامل کنیم:
- 20% جمعیت جهان مصرف کننده 80% منابع آن هستند.
- جهان 12 برابر بیشتر از آنکه برای کمک به کشورهای در حال توسعه هزینه می دهد، برای مخارج نظامی هزینه می کند.
- هر روز 5000 نفر به علت مصرف آب آلوده می میرند و یک میلیارد نفر به آب سالم دسترسی ندارند.
- حدود یک میلیارد انسان در گرسنگی به سر می برند.
- 500 میلیون نفر از کل مردم جهان در سرزمینهای کویری زندگی می کنند که بیش از مردم کل اروپا است.
- از 5 آدم روی زمین یک تن با ماهی سیر می شود.
- در سده گذشته ما بیش از نیمی از مردابهای جهان را خشکانیده ایم، در صورتی که به پر باری آنها و کاری که برای تصفیه آب و هوا انجام می دادند آگاهی نداشتیم.
- هر سال 13 میلیون هکتار از جنگلها نابود می شوند، گسترشی به بزرگی یک چهارم سرزمین فرانسه.
- تاکنون یک پنجم آمازون بزرگترین جنگل جهان از دست رفته است. کشت سویا و پرورش چهارپایان جایگزین جنگلها می شوند. 95% از این سویا برای سیر کردن چهارپایان و پرندگانی است که اروپایی ها و یا آسیایی ها می خورند.
- نزدیک به یک سوم مردم جهان نیازمند زغال چوب هستند.
- نیمی از مردم تنگ دست جهان در کشورهایی زندگی می کنند که دارای سرچشمه های فراوان هستند.
- بیش از نیمی از دارایی جهان در دست 2% از مردم زمین است.
- میانگین دمای 15 سال گذشته بیشترین میزان ثبت شده بوده است.
- هر هفته در جهان یک میلیون آدم به مردم شهرها افزوده می شود. هر هفته …
- موجودات زنده هزار برابر بیشتر از روند طبیعی درحال نابودی هستند.
- تا پیش از 2050 میلادی، یک چهارم باشندگان روی زمین نابود خواهند شد.
بی آنکه بیاندیشیم …
سرچشمه های زندگی کم یابند. همه چیز زنده است و همه به هم پیوسته. جادوی زندگی در برابر چشمان ما می گذرد. ما رشته زندگی ای را که به ما پیشکش شده بود می بریم اما زمین تاب این همه افسار گسیختگی را ندارد. مردم می باید پیش از آنکه باید واکنش نشان می دادند. مستند خانه نشان می دهد که در هر جا که باشیم و هر کاری بکنیم، نتیجه آن بر روی زمین مشاهده می شود. بی شمارند کسانی که در ایجاد نابسامانیهای زمین کاری نکرده اند اما در معرض پیامدهای آن هستند. چشم هایمان راببندیم. همه چیز را خود در زمین ساختیم و هستی در مدت کوتاهی آن را به ما باز می گرداند. هم اکنون فرصتی برای اندیشیدن به آنچه از دست رفته نداریم، به آنکه برایمان مانده بیاندیشیم.
و اما راه حل چیست؟ و آن این است که تنها به اندازه نیازمان از زمین برداشت کنیم و این یعنی بهره برداری دادگرانه. ما می باید کشاورزی، دامپروری، استخراج کانی ها و … را در حد نیازمان متوقف کنیم و در پرورش نیروهای پایدار بر روی زمین بکوشیم. چون همه چیز از زمین به دست می آید. سازگاری با طبیعت به نفع هر دوی ماست و این همان داد و ستد دادگرانه است. ما باید پاسدار ارزشهای زمین همچون سرآغاز هستی باشیم.
مستند خانه به ما گوشزد می کند به آنچه برایمان مانده بیاندیشیم. شاید ما در یک کشور زندگی نکنیم و یا حتی به یک سبک هم زندگی نکنیم اما زمان آن رسیده که با یاری یکدیگر به پاسداری زمین برخیزیم و دنباله این سرگذشت 4 میلیارد ساله را با هم خوش بنویسیم چون از این لحظه به بعد مسئول هر اتفاقی که برای زمین می افتد، ما هستیم. بر ماست که دنباله داستان را با هم بنویسیم.
در ادامه می توانید تیزر و لینک دانلود مستند خانه را مشاهده کنید:
