منظر راه و مفهوم رسیدن در مسیر قلعه رودخان

مقدمه

منطقه قلعه رودخان یکی از مصداق های منظر فرهنگی گیلان به شمار می رود. قلعه تاریخی به عنوان قلب این مجموعه دارای مسیر و گذرگاهی طولانی است. این مسیر در دل جنگلی کوهپایه ای راه می گشاید و پس از طی مسیری پلکانی و صرف زمانی قابل توجه به قلعه منتهی می شود. به دلیل طولانی بودن مسیر و خصوصیات بستر راه و مناظر بدیع حین طی مسیر، راه علاوه بر جنبه عملکردی خود، نقش‌های دیگری را می پذیرد و اهمیت آن دو چندان می شود. آیا با وجود اهمیت مسیر منتهی به قلعه، راه نقش خود را به درستی ایفا می کند و به مفهوم رسیدن توجهی شده است؟

ریتم رسیدن و آهنگ عبور

راه و رسیدن مفاهیمی تفکیک ناپذیرند و صرف طی مسیر، منظور نیست، بلکه چگونگی طی این مسیر و نحوه رسیدن به هدف، از اهمیت بالایی برخوردار است. مسیر فعلی قلعه رودخان، مسیری پلکانی با حدود 900 پله سنگی و سیمانی است که با پیچ و خم هایی در بستر شیب دار جنگل به قلعه می رسد. (تصویر 1) اما یکی از نکاتی که باید در طی مسیر به آن توجه شود، ریتم رسیدن و آهنگ عبور است. این مسیر پلکانی دارای ریتم ثابت و بدون تغییری است که به دلیل طولانی بودن مسیر، یکنواختی در آهنگ عبور دو چندان می شود و قدری خسته کننده به نظر می رسد. به همین جهت نیازمند افزودن هیجان و تنوع به مسیر است. راه فعلی در تمام طول مسیر منطبق با وضعیت طبیعی مسیر است، (تصویر 2) در حالی که اگر در نقاطی از سطح زمین فاصله گرفته و در ارتفاعی بالاتر قرار می گرفت یا از ترکیب سطوح صاف و کنسول به همراه پلکان تشکیل می شد، ریتم یکنواخت فعلی تغییر می کرد.

راه بستری برای شناخت

نکته دیگر مربوط به آمادگی ذهنی برای بازدید از قلعه و رسیدن به آن است. در وضع موجود در ابتدای مسیر، به بازدیدگنندگان، تجهیزات یا راهنمایی کاربردی در مورد نحوه طی مسیر، جنس مصالح راه، زمان نسبی رسیدن و لیستی از وسایل ضروری همراه داده نمی شود که فقدان آن محسوس است. در حین طی مسیر نیز راهی بی پایان در انتظار است و در هیچ قسمتی از آن، اطلاعاتی وجود ندارد. در واقع از این راه می توان به عنوان بستری برای شناخت بیشتر تاریخ، فرهنگ و محیط زیست این سایت تاریخی استفاده کرد. این اطلاعات می توانند شامل: آگاهی از تعداد پله های باقی مانده، آگاهی از تاریخ قلعه، قدمت آن، دوره های تاریخی قلعه، اطلاع رسانی نسبت به پوشش گیاهی، درختان و درختچه ها باشد. حتی می توان مسیر را با توجه به دوره های تاریخی قلعه، پله پله و مرحله به مرحله، هر کدام را با توجه تم و زمینه تاریخی از آن دوره طراحی کرد.

چند قطبی بودن راه

یکی از نقاط ضعف این مسیر، تک محوره بودن آن است. (تصویر 3) مسیری که از نقطه ای شروع شده و با اتمام پله ها به خط پایان می رسد. این در حالی است که با تعریف قطبها یا محورهای جنبی، می توان موجب افزایش تنوع و خاطره سازی در طی مسیر شد. البته در نیمه دوم مسیر، ایستگاه هایی توسط مردم بومی ایجاد شده بود که به فروش غذاهای محلی و چای مشغول هستند که غیر از جنبه فروش، موجب شکل گیری خاطره ای در ذهن بازدیدکنندگان می شود.

جمع بندی

با توجه به مفاهیم مورد بحث، در طراحی مسیر منتهی به قلعه رودخان، به راه به عنوان خط اتصالی بین دو نقطه و به عنوان یک عملکرد توجه شده، در صورتی که با نگاهی منظرین به راه و توجه به آن به عنوان بستری برای تجربه اتفاق و درک محیط، می توان از ظرفیتهای آن در جهت تقویت تنوع، هیجان و بالا بردن دانش بازدیدکنندگان یاری جست و راه را به جایگاهی برای شکل گیری خاطرات جمعی و شکل گیری ذهنیتهای خاص این منظر بدل کرد.