رشد فزاینده شهرها و تعدد ساختمان های بلندمرتبه به منظور برآوردن نیاز روز افزون به مسکن، پدیده ای نوظهور و تازه نیست. از آنجایی که فضای اندکی برای باغات و فضای سبز باقی مانده است، در اغلب محیط های شهری و مجتمع های مسکونی تعادل مناسبی بین فضای ساخته شده و فضای سبز وجود ندارد.
راه حل های زیادی جهت برطرف کردن این مشکل ارائه شده است، اما چه تعداد از آنها دست یافتنی و پایدار هستند؟
مثال هایی از طراحی منظر محوطه مشاع (مشترک) مجتمع های مسکونی از جمله نمونه های است که ارزش مطالعه دارد؛ زیرا طراح در این پروژه ها برای پیوند فضاهای ساخته شده و محوطه پیرامونش، رویکردی عملی پیش می گیرد.
کانسپت طرح
در سال 2013، شرکت معماری منظر “SHMA”، در تایلند، ضمن انجام چند پروژه محلی در نزدیکی بانکوک، ارزش محوطه مشاع مجتمع های مسکونی در کاهش تأثیرات منفی ارتفاع زیاد ساختمان ها را مورد تاکید قرار داد؛ جایی که خانه های ویلایی و ساختمان های کوتاه هنوز غالب هستند. یک باغ در طبقه همکف، دو ساختمان را به محله مجاور مرتبط می کند و از جلوه های سبز در فضاهای شهری بهره می برد. از آنجایی که هدف طراحان پیوند محوطه مشاع مجتمع مسکونی با فضای سبز و منازل مسکونی پیرامونی است، برای تعیین حدود با مستغلات همسایگان و دسترسی عمومی، مرزهای باز بر دیوارها ارجح بودند.
باغ طبقه همکف
همانطور که در طبیعت بین کوه های بلند و زمین های پست تضاد بارزی وجود دارد، مجتمع های مسکونی بلندمرتبه نیز در تضاد بسیار با زمینه کم تراکم خود هستند. اما طراحان منظر در این مجتمع ها، با خلق فضایی آرام در ورودی ها، تزیین پیاده راه ها، به کارگیری آبنماها، چمن های وحشی و درختان کاج، حائلی هر چه طبیعی تر در گذر از نواحی پیرامون تا ساختمان ها ساختند.
ساکنان و بازدیدکنندگان می توانند با عبور از مسیری که بین دو ردیف پوشش گیاهی سبز قرار دارد و نیمکت هایی با فواصل منظم منتهی به ساختمانها تعبیه شده اند، به محوطه مشاع دسترسی داشته باشند؛ این فضا، بستر مناسبی برای تعاملات اجتماعی فراهم می آورد.
این مسیر سبز خوشایند، ورودی اصلی محوطه مشاع مجتمع مسکونی را با دو برج مسکونی همسایه مرتبط می سازد و مردم را به باغی که بین آنها قرار دارد و ناحیه لابی، هدایت می کند. همچنین مسیر مذکور شامل فضاهای تجاری متناسب با عملکرد اجتماعی این قسمت از ساختمان است.
نمای سبز ساختمان
فضای سبز از شرق تا غرب نمای ساختمان ادامه دارد؛ طوری که گونه های بالارونده در عمق 600 میلی متری کاشته شده اند و در هر طبقه نصب شده است. ازجمله مهمترین ویژگی هایی که موجب انتخاب این گونه گیاه توسط منظرپردازان شده است می توان به مواردی از قبیل: مقاومت در برابر باد، رشد سریع و نگهداری آسان آنها اشاره کرد.
به منظور تضمین کارکرد صحیح نمای سبز ساختمان، طراحی تخصصی و عملکردی جزئیات ضروری است؛ جزئیاتی از قبیل کریدور خدمات دسترسی و همچنین سیستم آبیاری و زهکشی خودکار که توسط پنل های متصل به شبکه گسترده آبیاری، آب مورد نیاز این گیاهان را تأمین می کند.
هزینه های نمای سبز ساختمان با سود حاصل از سازوکار این سیستم از طریق کاهش تبادل گرما به داخل ساختمان و انعکاس نور به اطراف، جبران می گردد. نیاز به یادآوردی نیست که این سیستم هوا را تصفیه می کند و با جذب دی اکسیدکربن محیطی سالم تر را فراهم می نماید.
باغ پشت بام
باغ آسمان در طبقه سی و دوم به منظور ایجاد محیطی متفاوت جهت استراحت ساکنان، برقراری تعاملات اجتماعی و فعالیت های تفریحی و فیزیکی، شکل گرفته اند. طراحان پروژه نهایت استفاده را از فضای بام ساختمان کرده است و دو باغچه کوچک در ضلع شرقی و غربی با مفاهیم متفاوت ایجاد کرده است. در ضلع شرقی، با ویژگی فضای به اصطلاح پاکتی (pocket space)، با چیدمان نیمکت ها در کنار قسمت طبخ کباب (باربکیو) و زمین بازی، شرایط را برای فعالیت های اجتماعی فراهم کرده است.
باغ ضلع غربی فضای خصوصی تری است و به محدوده استخر شنا که خود به دو بخش استخر آب گرم و جکوزی و استخر کودکان تقسیم می شود، متصل می شود. در اطراف این استخر مردم می توانند استراحت کنند و حمام آفتاب بگیرند. روبروی استخر شنا، زمین چمن و کابین هایی تعبیه شده که امکانات تفریح را کامل می کند و فضای سبز را روی سطح ساختمان گسترش می دهد. همانند طراحی نما، انتخاب گیاهان استوایی مقاوم به باد برای تکمیل موفقیت آمیز پروژه باغ، از الزامات اساسی پروژه بود.
معماران “SHMA” نشان دادند که طراحی منظر هم برای کاهش تأثیر منفی که ساختمانهای متراکم در مناطق در حال توسعه به وجود می آورند و هم جهت ارتقاء کیفیت زندگی ساکنان ضروری است. این تیم با تحقیق و بسط راه حل های خاص توانستند فضای راحت برای تفریح و تعاملات اجتماعی ایجاد کنند و پروژهای کارآمد به لحاظ زیبایی شناسی و صرفه جویی حرارتی ارائه دهند.
منبع: +
