“روزگاری گمان می رفت که جهان مسطح است، سپس ثابت شد که گرد است. اکنون به یقین شبکه ای است.” (ناشناس)
معماری منظر و معمار منظر
“معماری منظر هنر و دانش جدیدی است که از همنشینی رشته های مختلف علم و هنر پدید آمده است.” (منصوری، 1383: 69) آنگونه که در تعریف معماری منظر آمده است: منظر پدیده ای عینی – ذهنی، پویا و نسبی است که محصول تعامل انسان با محیط و جامعه با تاریخ است. (همان)
معماری منظر در قرن 21 به عنوان یک رشته حرفه ای که با ابعاد مختلف رشته های علمی دیگر چون معماری، طراحی شهری، گیاهشناسی، عمران، محیط زیست، جامعه شناسی، روانشناسی، تاریخ هنر، هنرهای تجسمی و … در ارتباط است، شناخته شده است. یک معمارمنظر قادر به انجام هر پروژه ای از مقیاس کوچک تا مقیاسهای بزرگ است و در عین حال هنر و علم را در خدمت طرح خود در می آورد.
کار معمارمنظر از یک شهر شلوغ پر جمعیت تا یک طبیعت بکر دست نخورده و هر چیز دیگری ما بین این دو می تواند باشد. به عبارت دیگر”معماری منظر حرفه ای است که نقش آن ترکیب علم و هنر به منظور مدیریت، برنامه ریزی و طراحی محیط و منظر فیزیکی و فرهنگی، شامل طبیعت بکر و شهر رشد یابنده است.” (ماتلاک ،1379: 637)
برای مثال می توان از منظر شهری، مرمت های طبیعی و بومی، شهرکهای مسکونی، سیستمهای پارکسازی، محوطه های دانشگاهها، زمینهای گلف، مراکز و پاتوق های توریستی و محلی، پارک، زمینهای صنعتی، گورستانها، یادبودها، هتلها و … نام برد. در قرن حاضر یک معمارمنظر موفق کسی است که در عین احترام به قانونهای طبیعی و محیط زیستی و باطن جامعه بشری، در این حرفه خلاق باشد.
جهانی سازی و جهانی گرایی
لفظ جهانی از 400 سال پیش تاکنون مورد استفاده محققین با دیدگاههای مختلف بوده است. جهانی سازی از سال 1961 در فرهنگ لغات و بستر آمد. ساخت واژگان جدید نشانه رشد دانش بشری است. آنچه زمینه ساخت واژه جهانی سازی را در این عصر فراهم آورده است، رشد صنعت حمل و نقل و ارتباطات بوده است.
جهانی گرایی بیان کننده نگرشی است که اگر چه ریشه های کهنی دارد و به لحاظ کیفیت تاثیر آن در زندگی روزمره و وسعت و تاثیر ذهنی که بر روی افراد جامعه می گذارد، نگرشی جدید تلقی می شود که منشاء ظهور اندیشه نوینی در عرصه تاریخ خواهد شد. جهانی نگری در مقابل بومی نگری و محلی نگری مطرح می شود. از نظر رابرتسون (1992) جهانی گرایی برخاسته از توسعه دید و آگاهی است که انسان امروز از جهان پیدا کرده است و در واقع جهان را به عنوان یک فضای واحد و یا یک واحد یکپارچه می بیند.
جهانی سازی سه دوره اساسی را پشت سر نهاده است:
- ظهور ادیان بزرگ جهانگیر
- جهانی شدن مدرن
- جهانی شدن ارتباطات
با انقلاب اطلاعاتی که پس از انقلاب کشاورزی و انقلاب صنعتی سومین انقلاب تاریخ بشری است، ( رجایی، 1380: 12) انسان به دریافتی جدید از مکان و زمان دست یافت.
جهانی سازی در حوزه های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و … رخ نمود و مانند هر پدیده ای اثرات مثبت و منفی با خود به همراه داشت. برای مثال جهانی سازی فرهنگی با ایجاد تمدن جهانی می تواند بازنمودی بیش از ائتلاف جهانی فرهنگها یا کم رنگ کننده فرهنگها باشد و ضمناً هر فرهنگی اصالت خود را حفظ کند. (کلود لوی – استروس)
جهانی سازی و معماری منظر
آنچه حساسیت معماران، معماران منظر و طراحان شهر را نسبت به جهانی سازی در سالهای اخیر برانگیخته است، یکپارچگی شهرها است. اینکه این مهم چگونه و به چه دلایلی صورت می پذیرد و چه نتایج مثبت و منفی با خود به همراه دارد از دغدغه های مهم شهری است. در این میان معماران منظر با پرداختن به جنبه های منظر شهری در پی یافتن پاسخ این پرسشها و ایفای نقش خود در حفظ هویت شهرها در این عصر هستند.
از آنجایی که جهانی سازی و منظر شهری یک موضوع جهانی است، هر گونه تحقیق و پژوهشی باید در قالب یک کار گروهی با شرکت پژوهشگران آگاه به ماهیت موضوع در جهت کشف راهبردهای علمی و عملی صورت پذیرد.
همکاری گروه معماری منظر دانشگاه تهران و دانشگاه کلمسون آمریکا
دانشجویان معماری منظر دانشگاه تهران به سرپرستی دکتر منصوری و دانشگاه کلمسون آمریکا به سرپرستی استاد هیوت تصمیم به انجام یک پژوهش مشترک در این زمینه گرفته اند. این دو گروه در ذیل یکی از اهداف اصلی خود، یعنی گسترش رشته معماری منظر در سطح بین الملل، به تبادل آموخته های خود در موضوع جهانی شدن و منظر شهری می پردازند. امید است چنین گام هایی، با همتی راسخ تر ادامه یابد.
منابع
- رجایی، فرهنگ. 1380. پدیده جهانی شدن، وضعیت بشری و تمدن اطلاعاتی. ترجمه: آذرنگ، عبدالحسین. نشر آگه. تهران.
- ماتلاک، جان. 1379. آشنایی با طراحی محیط و منظر. مترجم: معاونت آموزش و پژوهش سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران. تهران.
- منصوری، سید امیر. 1383. درآمدی بر شناخت منظر. نشریه باغ نظر، شماره 2. صص 69-78. تهران.
- Clemson University, South Carolina
این مطلب قبلاً در “شماره 9” نشریه اینترنتی منظرآنلاین در تاریخ 1 آذر ۱۳۸۶ منتشر شده و به دلیل تغییر رویکرد وب سایت نشریه، در سایت معمارمنظر باز نشر می شود.
