معماری منظر رشته ای است که از لحاظ آموزش آکادمیک در کشور ما عمر کوتاهی دارد و هنوز جایگاه واقعی خود را در فرهنگ عمومی و جامعه حرفه ای به دست نیاورده است. علت این امر را می توان در عدم ارائه تعریفی جامع از چیستی آن برای عموم، مشخص نبودن حوزه فعالیت آن و تداخل رشته های وابسته جستجو کرد. این نوشتار با هدف معرفی رشته معماری منظر، جایگاه حرفه ای و حوزه نفوذ آن ارائه می شود و می کوشد تا در نهایت به یک تعریف مشخص و کامل از آن دست یابد.
معماری منظر شاخه ای از معماری است که با سازماندهی زمین و ساختمانها برای استفاده و بهره مندی انسان سر و کار دارد و به فضای بیرونی- چه از دیدگاه محیط زیست و طبیعت، چه از دیدگاه رابطه آن با زندگی انسان و چه از دیدگاه هنر و زیبایی شناسی- می پردازد. این دانش سعی در درک ارزشها و زیباییهای طبیعت و سرزمینها و تفاوتها و قابلیتهای محیط دارد تا در قالب طرح و نگرشی نو، راهکارهای استفاده بهینه از آن و چگونگی تجدید حیات محیط را در مقیاس خرد و کلان جستجو کند.
این تخصص یک تخصص بین رشته ای است که ریاضیات، علوم، مهندسی، هنر، تکنولوژی، علوم اجتماعی، سیاست و فلسفه را شامل می شود. فعالیت یک معمارمنظر می تواند از طراحی پارک ملی تا طراحی فضای باز برای شرکتهای تجاری بزرگ، از طراحی یک محوطه مسکونی تا طراحی زیرساختهای شهری و مدیریت زمینهای بکر و احیاء اراضی مخدوش شده مثل معادن یا محوطه های دفن زباله را در برگیرد. معمار منظر بر روی انواع ساختارها و فضاهای بیرونی اعم از کوچک و بزرگ، روستایی و شهری با مصالح نرم و سخت و مسائل هیدرولوژیکی و اکولوژیکی متفاوت فعالیت می کند.
حوزه فعالیت معمارمنظر را می توان در حیطه های زیر خلاصه کرد:
- برنامه ریزی برای توسعه های جدید از لحاظ فرم و مقیاس
- طراحی منظر خیابانها و زیر ساختهای عمومی شهری
- طراحی محوطه برای مدارس، دانشگاهها، بیمارستانها، هتلها و …
- طراحی پارکهای عمومی، پارکهای موضوعی و فضاهای ورزشی
- طراحی محوطه های مسکونی، شهرکهای تجاری و صنعتی
- برنامه ریزی برای ساخت بزرگراهها، ساختارهای حمل و نقل، پلها و تونلها
- طراحی فضاهای شهری، میدانها و پیاده راهها
- طراحی منظر راهها
- سازماندهی بازسازی های شهری
- ساماندهی مناظر طبیعی، تاریخی و توریستی
- حفاظت از باغهای تاریخی
- برنامه ریزی ساخت مخازن، سدها، نیروگاهها و صنایع بزرگ
- ارزیابی محیط و منظر، ارائه طرح برای مدیریت سرزمین و آمایش آن
چیستی حرفه معماری منظر
در یک جمع بندی کلی می توان گفت که معماری منظر؛ هنر و علم تحلیل، برنامه ریزی، طراحی، مدیریت، محافظت و ترمیم زمین است. طراحی منظر و محیط، فرآیند آگاهانه سازماندهی، برنامه ریزی و ایجاد تغییرات فیزیکی در محیط و منظر است. این فرآیند شامل سازماندهی فیزیکی محیط و منظر و طراحی مکانها است.
نقش اجتماعی معماری منظر؛ افزایش کیفیت زندگی، کاهش تنش و توجه به سلامت و رفاه انسان و بوم است و در این راستا دو مفهوم “پایداری” و “مکان” را مطرح می سازد که اولی به توانایی محیط و منظر برای زنده ماندن، جلوگیری از نابودی محیط و منظر و کاهش کیفیت منابع و دومی به توانایی یک فضا برای برانگیختن تصاویر ذهنی مطلوب و به خاطر سپردن آنها در دوره های طولانی زمان اطلاق می شود.
منابع
- خراسانی زاده، محسن. 1382. مباحثی درباره شناخت معماری منظر. مجله معماری ایران، شماره 12 و 13. بهار و تابستان
- ماتلاک، جان. 1379. آشنایی با طراحی منظر و محیط. سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری تهران. تهران
- www.asla.org
- www.laprofession.org
این مطلب قبلاً در “شماره ۱” نشریه اینترنتی منظرآنلاین در تاریخ ۱ اردیبهشت ۱۳۸۶ منتشر شده و به دلیل تغییر رویکرد وب سایت نشریه، در سایت معمارمنظر باز نشر می شود.