در این نوشتار نگاهی دقیق تر بر اهمیت و ضرورت علاقه مندی احیای مناظر صنعتی شده است که سبب خلق بهترین آثار معماری منظر در جهان است. پارکهایی که بر روی سایتهای صنعتی قدیمی ساخته شده اند موضوع تکراری است و جدید نیستند. زمینهای دفن زباله، کارخانه های متروکه، بنادر صنعتی و معادن تبدیل به مکانهای عمومی پرجنب و جوشی شده اند که به گذشته و سابقه صنعتی سایت احترام گذاشتند.
به طور معمول، فضاهای صنعتی، منطقه های آلوده و نامطلوبی به شمار می آیند که بایستی از زندگی روزانه مردم پنهان و دور نگاه داشته شوند؛ در نتیجه، چه چیزی تغییر و تحول پیدا کرده است؟ در این نوشتار به چهار دلیل پرداخته شده و این موضوع که چرا سایتهای صنعتی تبدیل به مکانهای فعالیت و طراحی مورد علاقه معماران منظر شده اند؟
احیای مناظر صنعتی
- مناظر صنعتی نماینده تعداد بسیاری از فضاهای وسیع و استفاده نشده اند
از اواخر قرن نوزدهم، تغییر و تحولات صنعتی شاهد شکوفایی مناظر جدید هستند. کارخانه های با قدرت بخار مختص فلز، پارچه و فولاد از مناظر روستایی زدوده و با مناظر شهری و ساختار بزرگ صنعتی جایگزین شدند.
تقاضاهای صنعتی در اروپا و ایالات متحده، به ویژه در دوران دو جنگ جهانی، بنا بر نیاز به تولید ماشین آلات سنگین و خودروها افزایش یافتند. اگرچه در دهه ۱۹۷۰ از تقاضاهای صنعتی کاسته شدند و سبب شد تا کارخانجات بسیاری بسته شوند. بحران با توسعه فناوری اطلاعات افزوده و کاهش تقاضای صنعتی سبب شد تعدادی از انبارها رها و سایر سایتها متروکه شوند. پتانسیل بالقوه این فضاها موضوع بحث میان معماران و معماران منظر شده به ویژه زمانی که فقدان فضاهای باز در حوزه های شهری افزایش یافته است.
- میراث فرهنگی (یونسکو)
پس از آن که یونسکو بخشی در فهرست میراث جهانی با عنوان «میراث صنعتی» اضافه کرد، نیاز به بازنگری درباره فضاهای باز و صنعتی ایجاد شد. بیش از ۴۵ سایت صنعتی از سراسر جهان از سال ۱۹۷۸ به فهرست یونسکو اضافه شده است که نقطه عطفی در تاریخ و تاکیدی بر قدرت دوگانه بشر برای تخریب و آفرینش که مایه تصدیع خاطر و همچنین ترقی است.
این فهرست تنها شامل خطوط راه آهن، سایتهای معدن، سامانه های آبیاری، کارخانه ها و مناظری که دارای سازه های صنعتی هستند، نمی شود. میراث صنعتی ذاتاً یادآور ساختارهای عظیم قرن نوزدهمی و بیستمی است، همچنین شامل عملکردهایی برای بقایای باستانی، نظیر سامانه های آبیاری افلج (Aflaj) عمان است که به اوایل سال ۳۰۰ میلادی باز می گردد.
این واقعیت که ذکر محوطه های صنعتی، سازه ها، ساختمانها، مناظر در فهرست میراث محافظت شده در حال افزایش است به این معنی که است که طراحان نه تنها بسیج شدند تا استراتژی های حفاظت را فعال کنند بلکه هدف آنها در برخی اوقات استفاده مجدد نیز هست.
- پتانسیلهای ویژه برای ارایه راه حلهای طراحی خلاق و جدید
مناظر صنعتی تا حدودی مکانهایی بدون ارزش زیبایی شناسی در نظر گرفته شده اند و حتی مکانهایی که برای زندگی مطلوب نیستند و هیچگاه زیبایی طبیعی خود را به دست نخواهند آورد. مناظر صنعتی از چالشهای معماران منظر است؛ چرا که ماموریت معمار منظر تغییر دیدگاه عموم مردم درباره سازه های رها شده و متروکه است که از آن جمله می توان به کارخانه هایی که در ظاهر مکانهای زشت و نامطلوب هستند، اشاره کرد.
چالش دیگر طراحی وفادار باقی ماندن به ساختار اصلی و در عین حال احیای سایت با توجه به عملکرد و شرایط معاصر است. نورپردازی یکی از عناصر حیاتی برای احیای سایت صنعتی است و ساختارهای موجود را برجسته و متمایز می سازد. موضوع بعدی کابرد مصالح الهام گرفته شده از سایت است؛ مانند استفاده از فولاد زنگ زده یا بازیافت لاستیکها.
علاوه بر این، مکانهای صنعتی تبدیل به فضاهای جدید شده اند که در برگیرنده مراکز فرهنگی و تفریحی جدید در شهر یا محله هستند. زمینهای بازی کودکان، پیست های اسکیت روی یخ، کلوپهای شبانه و کتابخانه همگی نمونه هایی از عملکردهایی هستند که می توانند سوابق تاریخی مناظر صنعتی و ساختمانها را به نمایش بگذارند. از جمله نمونه های موفق در این زمینه پروژه احیای منظر صنعتی پلازای سی ماین (C Mine Plaza) واقع در کشور بلژیک با سابقه صنعتی است.
- سکویی اقتصادی و اکولوژیکی
خلق طرحهای جدید برای فضاهای صنعتی نیازمند ابداع و آفرینش دوباره عملکردهای آنهاست. این امر سبب شده تا محله های پیرامونی با مراکز تفریحی و فرهنگی ترکیب و همچنین فرصتهای اقتصادی جدید فراهم شوند. تبدیل کردن بنای متروکه شده به مرکز جذب گردشگر از جمله اهداف نهایی و مزیت های قطعی است.
یونسکو مجموعه صنعتی معدن زغال سنگ زولورین (Zollverein Coal Mine) را در فهرست سایتهای محافظت شده ثبت کرده است و از آن به عنوان بزرگترین معدن زغال سنگ در اروپا نام برده است که به طور موفقیت آمیزی به مرکز هنری و فرهنگی تبدیل شده است. طرح جدید برای این سایت صنعتی همچنین با پیست اسکیت روی یخ و رستوران ادغام شده است.
افزودن به پایداری
احیای فضای صنعتی امکان طراحی پایدار را هم فراهم کرده است. مناطق صنعتی اغلب آلوده به روغنها، فلزات سنگین و سایر مواد آلاینده هستند که این امر مانع بازگشت سایت به شرایط طبیعی است. به همین سبب زمانی که معمار منظر برای طراحی سایت صنعتی اقدام می کند نه تنها بایستی نسبت به ویژگیهای زیبایی شناسی آگاه باشد، بلکه شرایط محیطی سایت نیز برای او از اهمیت بالایی برخوردار است.
بندرگاه آفینبچ (Offenbach) نمونه ای برجسته ای است که بندر آلوده را به مکانی اکولوژیکی تبدیل کرده است. اقداماتی برای محافظت از سیل، تصفیه و تمیز کردن آب و خاک انجام گرفته است که راه حلهای کلیدی برای خلق طراحی حساس به محیط زیست هستند.
مناظر صنعتی متروکه مملو از فرصت هستند.
ایجاد فضاهای باز بزرگ، که در شهرهای ما بسیار موردنیاز هستند، یک جاذبه توریستی جدید، فرصتهای جدید اقتصادی، اکولوژیکی و طراحی، از پتانسیل هایی هستند که مکانهای صنعتی سابق در اختیار ما می گذارند و به همین دلیل است که محبوبیت کار با آنها در بین معماران منظر در حال افزایش است.
