نقدی بر آستانه مسیر ورودی به محوطه خالدنبی

مقدمه

مقبره خالد نبی در کنار مقابر چوپان آتا و همسر وی، در استان گلستان، در نزدیکی شهرستان کلاله و در مجاورت روستای گچی سوبالا قرار دارد. از شاخصه های اصلی انتخاب سایت مقبره، منظر طبیعی وسیع و مرتفع آن است. در مجاورت مقبره خالد نبی و اطراف آن اثری از ساخته های انسانی و دستکاری محیطی – صرف نظر از جان پناههای مختصر مسیر دسترسی – وجود ندارد. همچنین گورستان باستانی قرار گرفته روی تپه ها نیز در بستر طبیعت گسترده شده است و نشانه های گورها در دسته های متراکم یا منفرد و جدا افتاده، در زمین بکر فرو رفته اند.
متعاقباً برای طراحی و سازماندهی ورودی مسیر دسترسی به بقعه و گورستان، این چیرگی طبیعت بر محیط مصنوع به عنوان قانونی اصلی باید مورد توجه قرار گیرد و پس از اولویت بندی نیازهای محوطه ورودی و حذف غیرملزومات، در طراحی محوطه اعمال شود. هر چند محوطه فعلی ایراداتی غیر قابل چشم پوشی دارد و می توان با باز اندیشی و بازطراحی، این اشکالات را مرتفع نمود.

محوطه ورودی فعلی

محوطه کنونی هر چند در عملکرد پاسخگوی نیازهای اولیه است، لیکن مشکلاتی دارد. در مقیاس کل نگر، ساختمانها – از نگهبانی تا سرویس بهداشتی و دیواره جدا کننده جاده – بسیار از هم فاصله دارند. در حالی که کنار هم ساختن این فضاها مزیت های مهمی دارد، از جمله آنکه دخالت در محیط طبیعی کمتر و محیط مصنوع فشرده تر می شود، زیرساختهایی مانند آب و برق، هزینه انتقال، تعمیر و نگهداری و دخالت محیطی زیادی دارند که با فشرده شدن این ساختمانها، هزینه ها کاهش می یابد. در صورت پیدا شدن نیاز تازه و احداث ساختمان جدید، امکانات این چنینی به اشتراک گذاشته می شوند. همچنین با نگاه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی، نزدیک بودن ساختمانها احتمال خسارات ناشی از بارانهای شدید، آب گرفتگی، ریزش سنگها و … را کاهش می دهد.
از دید پایین تر، قرارگیری ساختمان روی شیب و با دسترسی دشوار از محل توقف خودرو، با توجه به وجود محوطه وسیع مسطح در مجاورت آن، مناسب به نظر نمی رسد؛ همچنین با توجه به کاربری، مکان ساختمان فعلی، آنرا بیش از آنچه لازم است شاخص کرده است. دیواره کم ارتفاعی که در ابتدای مسیر کشیده شده، اگر تنها مانعی برای پارک اتومبیلها از مسیر به محوطه باشد، انتخاب اشتباهی است. این دیواره، راه را برای فرد پیاده به محوطه نیز سد می کند. در عوض، دیواره ساخته شده از بلوکهای سیمانی رنگ شده به شکل سنگهای لاشه، این دیواره هم می توانست از سنگهای لاشه موجود در محل ساخته شده باشد یا توسط فنس (حصار) کشی مانع مشابهی ایجاد شود که دید را مختل نکند. در مقیاس خرد، ریختن سنگ قلوه شکسته کارخانه ای در محوطه، مشکل گل و لای را حل نکرده است و برای دسترسی به لبه محوطه و مشاهده منظره تپه ها، راه آسانی وجود ندارد.

جمع بندی

در میان طبیعت خاکی و سبز رنگ این محوطه، حتی الامکان بهتر است ساختمانها با پوششهای نزدیک رنگ محیطی – و نه سفید و قرمز کنونی – پوشیده شوند. این سبب کمتر دیده شدن سازه ها و احترام بیشتر به محیط طبیعی خواهد شد. با در نظر گرفتن کمترین دخالت محیطی، اجرای دیتیل کف شناور برای کفسازی به صورت محدود و با هدف دسترسی آسانتر به لبه محوطه، با رعایت الگوی دانه بندی سنگها، راهکار مناسبی به نظر می رسد.
تخریب دیواره کنونی لبه محوطه و کاشت بوته ها و کرت ها هم به جهت تاثیر بصری و هم تقویت خاک مجاور، باعث می شود گردشگران هنگام ورود به سایت بهتر با محیط ارتباط برقرار کنند. ورودی این سایت در تاثیر بر شیوه برخورد گردشگران با محیط اصلی شریک است و هر چه طراحی این ورودی و محوطه دقیق تر و با ملاحظات بیشتری باشد، گردشگران در ادامه بیشتر به طبیعت پیش رو احترام می گذارند.